Wachten op het manna van de vrede

De hele stad ligt bezaait met roestige tanks en trucks. Maar het is vooral de dikke laag stof die Rumbek, de voorlopige hoofdstad van Zuid-Sudan, kenschetst. Het puinstof is de erfenis van de langste burgeroorlog ooit op het Afrikaanse continent.

De 55-jarige vrouw merkt de tekenen van 20 jaar burgeroorlog niet meer op, zo lijkt het wel. De ruïnes en de skeletten van de gebouwen zijn altijd aanwezig in haar gezichtsveld. Net zoals de herinneringen aan haar kinderen. Ik ben acht van mijn negen kinderen plus mijn man verloren aan de oorlog, zegt Akuer terwijl ze knielt voor het ochtendgebed. Daarna, jaren geleden, heb ik een groepsverkrachting meegemaakt door soldaten. Ik heb lang alleen gezeten met mijn gevoelens van woede en haat.

Volgens de cijfers heeft Akuer geluk gehad. Ongeveer twee miljoen mensen zijn gestorven in dit deel van Sudan - de meesten stierven van ziekte of honger. Dubbel zoveel mensen sloegen op de vlucht voor het geweld tussen de Volksbeweging voor de Bevrijding van Sudan (SPLA) en het leger. De rebellen streden voor meer autonomie en een groter aandeel in de welvaart voor het zuiden van Sudan. In het zuiden wonen voornamelijk christenen en aanhangers van natuurgodsdiensten. In het rijkere noorden vormen moslims de meerderheid.

De inwoners van Rumbek wachten nog op het eerste tastbare resultaat van het vredesakkoord dat beide partijen op 9 januari afsloten. Nieuwe scholen, een dokter en asfalt op de wegen bijvoorbeeld. We zijn gelukkig met de vrede en hopen dat God ons helpt, zegt Apodha Maditshe, een inwoonster van Rumbek. We hebben gratis onderwijs nodig. Want we hebben geen geld en dus gaan onze kinderen niet naar school. Haar vijf neefjes lijken het zich niet aan te trekken. Zij spelen buiten naakt in het zand en vinden dat voorlopig prima.

De SPLM (de politieke arm van de SPLA) belooft veel aandacht te besteden aan onderwijs, vooral voor meisjes. De vrouwelijke helft van de Zuid-Sudanese bevolking is er opmerkelijk slechter aan toe dan de mannen. Volgens een rapport dat de New Sudan Center for Statistics and Evaluation vorig jaar publiceerde, lopen vrouwen in Zuid-Soedan statistisch gezien meer kans om te sterven in het kraambed dan om de lagere school af te maken. De NSCSE maakt deel uit van de SPLM/A en werkt samen met Unicef, het kinderfonds van de Verenigde Naties.

Tijdens een bezoek aan Rumbel dit weekend bleek rebellenleider John Garang overigens al behoorlijk bedreven in ‘VN-speak’ over ontwikkeling en gender. De regering van Zuid-Sudan zal de voorwaarden scheppen voor vrouwen om te slagen, zei Garang. Het ontwerp van grondwet van de SPLM/A legt op dat vrouwen een vierde uitmaken van alle bestuursorganen. We zullen ook programma’s hebben voor de emancipatie van vrouwen te bevorderen. Maar we gaan ze ook de pap niet in de mond geven. Ze moeten zichzelf organiseren.

De gelijkberechtiging van vrouwen wordt ook vermeld in het vredesakkoord van 9 januari. Maar de Sudanese vrouwenorganisaties blijven sceptisch. De SPLM/A moet in de buidel durven tasten om het lot van de Sudanese vrouwen te kunnen verbeteren, zegt Aguil de’Chut Deng, een bekende voorvechtster voor de Sudanese vrouwenrechten. 25 procent vrouwen op alle sleutelposten, zo wordt al van voor de ondertekening van het vredesakkoord keer op keer herhaald. Maar van de uitvoering daarvan is niets te merken. Wat we willen in het nieuwe Sudan is actie.

De SPLM/A zullen zes jaar lang in de regering voor nationale eenheid in Khartoem zitten. De regeringspartij NCP krijgt 52 procent van de regeringsposten, de SPLM 28 procent. Daarna komt er een referendum over de vraag of het zuiden zich mag afscheiden. In de tussentijd blijft de regio autonoom - vandaar dat Rumbek de voorlopige hoofdstad van Zuid-Sudan heet.

Het zuiden en het noorden krijgen ieder een eigen deelregering. De sharia, de islamitische wet, geldt alleen in het noorden. Van de inkomsten uit olie krijgen zuid en noord ieder de helft. In het noorden zal een islamitisch banksysteem gelden (met een verbod op intrest), in het zuiden een gewoon systeem.

Geld voor actie komt er voorlopig niet vanuit het buitenland. Europees Commissaris Louis heeft dinsdag 50 miljoen euro aan steun beloofd voor het Sudanese vredesproces. Maar het geld wordt pas vrijgegeven als het regime in Khartoum ook een oplossing vindt voor de crisis in Darfur. De zwarte burgerbevolking wordt daar onder het oog van het Sudanese leger systematisch vervolgd door Arabische milities. Europees commissaris Louis Michel wil de samenwerking met Sudan, die in 1990 werd opgeheven, pas herstellen als Khartoum bijkomende inspanningen levert in het westen. (MM)