Wedloop om het hart van de moslim

‘Ik hou van die vrouw’, fluistert Latifa, een juriste uit Antwerpen, tijdens de lezing van dr. Aziza Al-Hibri in Brussel. De Libanees-Amerikaanse moslima Al-Hibri doceert recht aan de Richmond universiteit in Virginia en is medestichter en directeur van Karamah, Muslim Lawyers for Human Rights. Die organisatie geeft in Washington bijstand aan vrouwen met vragen over hun rechten, zowel binnen de islam als in het kader van de Amerikaanse grondwet.
Latifa is één van de gelukkigen die de lezing in het Public Diplomatic Center, het openbare diplomatieke centrum van de Amerikaanse ambassade in Brussel, mogen bijwonen. Want alleen een selecte groep mensen is uitgenodigd. Dat uitgerekend de Amerikaanse ambassade de lezing organiseert, is voor Latifa geen probleem. Het belangrijkste is dat er eindelijk iemand is die met kennis van zaken over dit thema spreekt.

gratis retourtje Washington

Aziza Al-Hibri  heeft het over de rechten van de vrouw in de islam. Moslimmeisjes met of zonder hoofddoek kijken vol bewondering naar haar op. Veel van wat ze vertelt, is nieuw voor hen. Want of ze nu praktiserend of minder praktiserend zijn, jongeren van de tweede en de derde generatie zijn nieuwsgierig naar alles wat met de islam te maken heeft: de geschiedenis, de rechtspraak, de verschillende islamitische stromingen, het verschil tussen soennieten en sjiieten…
De Amerikaanse ambassade heeft goed begrepen dat er honger is naar informatie en ze speelt daar handig op in. De lezing van dr. Al-Hibri kadert in een initiatief dat twee jaar geleden is gelanceerd in samenwerking met het Koninklijk Instituut voor Internationale Betrekkingen, een onafhankelijke Belgische denktank. Doel is een dialoog op gang te brengen tussen Belgische en de Amerikaanse moslims. In november 2005 dialogeerden een dertigtal Amerikaanse en een zeventigtal Belgische moslims twee dagen lang over moslimparticipatie in de samenleving. Een leiderschapopleiding in de VS voor zes “leidende figuren” uit de Belgische moslimgemeenschap –drie van Turkse en drie van Marokkaanse afkomst– was daar in 2007 één van de rechtstreekse gevolgen van.
Het leiderschapprogramma wordt elke zomer door Karamah georganiseerd. De opleiding duurt drie weken en de organisatoren dragen de volledige kosten van de reis en de opleiding voor de zes Belgische moslims. Een van de aanwezige meisjes op de lezing in Brussel heeft de opleiding al gevolgd, een ander verklaarde alles in gereedheid te brengen om volgende zomer naar Washington te gaan.
Aziza Al-Hibri heeft er geen probleem mee om met de overheid samen te werken. ‘Ik ben Amerikaanse’, zei ze  na afloop van de lezing in Brussel. ‘Regeringen komen en gaan. En met politiek houden we ons niet bezig. Met andere woorden: we zijn niet gevaarlijk.’ Haar boodschap is, met andere woorden, geen politieke Islam.

Europese islam

Valt religie wel van politiek te scheiden? Als we de Egyptische feministe Nawal El-Saadawi mogen geloven, is religie altijd en overal in de politiek aanwezig geweest. Dat is volgens Birsten Taspinar juist het minpunt van de opleiding die Karamah biedt. Taspinar, een psychologe uit Antwerpen die de opleiding vorig jaar heeft gevolgd, wil zeker niet ondankbaar zijn voor de kans die ze van Karamah kreeg, ‘maar als moslim heb je veel vragen. Niet alleen over hoe de islam in elkaar zit maar ook bijvoorbeeld over hoe de Amerikaanse media met de islam omgaan. Maar dat soort vragen mochten we niet stellen. En dat vind ik spijtig.’
Ook al staan sommige leidende figuren binnen de moslimgemeenschap sceptisch tegenover het Amerikaanse initiatief, toch is Al-Hibri meer dan welkom in Vlaanderen. Het Platform Allochtone Vrouwen heeft haar aanwezigheid in Brussel aangegrepen om haar voor een lezing in Antwerpen uit te nodigen. Vlaanderen is op dat vlak nog een braakliggend terrein. Een populaire islamoloog als Tariq Ramadan komt zelden voor een groot publiek spreken, al heeft de Federatie van Marokkaanse Verenigingen hem al verschillende keren uitgenodigd. Zijn discours over een Europese islam, over identiteit en burgerschap is daardoor in Vlaanderen minder sterk aanwezig dan in Franstalig België.
Aziza AL-Hibri wil dat gat graag dichten. Ze is in ieder geval van plan om een Europese afdeling van Karamah in Brussel op te richten. En in die zin stoomt de opleiding in Washington een wervingsreserve klaar. Maar Al-Hibri –allesbehalve een traditionele vrouw– houdt een vrij braaf discours over vrouwenrechten binnen de islam. Ze ontwijkt in ieder geval de moeilijke vragen. ‘Moeten we de sharia, de islamitische wet, invoeren in personen- en familierecht?’, vroeg één van de aanwezigen tijdens Al-Hibri’s lezing in Antwerpen. Er kwam geen ja of nee maar een uitleg die erop neerkwam dat de moslims in het Westen, zelfs in de veronderstelling dat dit mogelijk zou zijn, niet over de nodige deskundigheid beschikken om het familierecht op basis van de sharia toe te passen. Een andere vrouw hoopte eindelijk duidelijkheid over de plaats van de hoofddoek in de islam te krijgen. ‘Is de hoofddoek nu een verplichting of niet?’, vroeg ze. Ook hierop gaf Al-Hibri geen eenduidig antwoord. ‘Het is aan de vrouw om te beslissen of ze een hoofddoek wil dragen of niet’, zei ze. Zelf draagt ze er alvast geen.

‘ken uw geschiedenis’

Het is niet alleen de Amerikaanse ambassade die de weg van de islam wil verlichten. De politieke aanwezigheid van de islam prikkelt de nieuwsgierigheid en ook universiteiten willen hun bijdrage leveren. Islam en humanisme, islam en mensenrechten, islam en gender –het zijn maar enkele van de thema’s waarrond prominente gasten uit het buitenland worden uitgenodigd. Onder de titel Islam en Europa. Crisissen zijn uitdagingen organiseert de KULeuven een lezingenreeks waarvoor ze zeven prominente experts laat overkomen. En de Université Libre de Bruxelles gaf Mohamed Arkoun, historicus en hoogleraar aan de Sorbonne, eind april een podium voor zijn historische benadering van de islam. Het initiatief kaderde in een reeks conferenties over de islam vanuit een historische en sociaal-politieke benadering.
‘In moslimlanden varen de staten met het populisme mee’, zei Mohamed Arkoun. ‘Ze geven de schuld voor hun achterstand aan de kolonisatie terwijl die achterstand van vóór de kolonisatie dateert. In het Westen deelt men de geschiedenis op in de periode van de duisternis –de middeleeuwen– en de verlichting. Op die manier negeert men de bijdrage van de islamitische wereld aan de kennis en de wetenschap die het Westen heeft bereikt.’
‘Ga naar de bibliotheken! Ken uw geschiedenis!’, raadde Arkoun de moslims en niet-moslims aan. Een raad die heel wat aanwezigen in de zaal recht in hun hart raakte –ook de Antwerpse Latifa. Zij houdt immers niet alleen van Al-Hibri.