Wereldbank ontleent meer, armoede vermindert niet

De Internationale Bank voor Wederopbouw en Ontwikkeling (IBRD) leende vorig jaar 13,6 miljoen dollar aan 118 van de 279 projecten die de Bank vorig jaar steunde, blijkt uit gisteren (donderdag) gepubliceerde cijfers. De IBRD leent in principe alleen aan landen die kredietwaardig zijn. De Internationale Ontwikkelingsassociatie (IDA), die in tegenstelling tot de IBRD met ‘zachte’ leningen werkt, verstrekte vorig jaar voor 8,7 miljard dollar aan renteloze leningen of leningen tegen lage rente. In totaal steunde de IDA 161 projecten.

Ondanks de hoge bedragen wijzen armoede-activisten, die al jarenlang kritisch zijn over het beleid van de Wereldbank, erop dat meer geld geen garantie is voor betere resultaten. Vooral als de Bank contraproductieve voorwaarden blijft stellen aan de leningen. Volgens de Wereldbank is echter niet alleen het bedrag aan leningen gestegen, maar ook de kwaliteit van de hulp. Dit zou komen omdat er betere voorbereidingen zijn getroffen, omdat er selectiever te werk is gegaan en omdat de besteding van het geld beter gecontroleerd is.

De Verenigde Staten, de grootste aandeelhouder van de Wereldbank en het zusterinstituut Internationaal Monetair Fonds (IMF), vragen al jaren om betere controle. De regering van George W. Bush wil dat leningen gekoppeld worden aan de resultaten en dat er meer inzicht komt in hoe het geld in ontwikkelingslanden besteed wordt.

Van alle leningen, giften en garanties, ging 15,7 miljard dollar naar investeringsoperaties waaruit specifieke projecten worden gefinancierd, zoals de aanleg van wegen, oliepijpleidingen en andere infrastructuur. Deze leningen zijn nu 50 procent hoger dan in 2000. De overige 6,6 miljard ging naar projecten die bedoeld zijn om het economische en politieke beleid in landen te beïnvloeden, onder meer op het gebied van privatisering en liberalisering.

De Bank heeft zijn leningen beoordeeld op het behaalde ontwikkelingsresultaat. Daaruit bleek dat het aantal leningen waarbij het risico groot is dat de doelstellingen niet worden gehaald, daalde van 15,9 procent in het fiscale jaar 2004 tot 13,5 procent aan het einde van het fiscale jaar 2005.

De Bank zegt dat een aanzienlijk deel van het geld naar menselijke ontwikkelingsprojecten, zoals projecten op het gebied van onderwijs en gezondheidszorg, is gegaan. Het gaat dan om nationale programma’s die gericht zijn op het halen van de Millenniumdoelstellingen. Een van de Millenniumdoelstellingen is het halveren van de armoede voor 2015.

Critici beweren dat de Bank nog steeds weinig bijdraagt aan de kwaliteit van het leven van miljoenen armen in de wereld. Zij verwachten dat de Millenniumdoelstellingen niet gehaald zullen worden. Daar moeten we niet op rekenen, want de Wereldbank heeft belang bij om te laten zien dat programma’s effectief zijn, zegt Doug Helliger van Development GAP in Washington. Effectiviteit is een van de buzzwoorden. Dus zorgen ze dat de cijfers zo gebracht worden, dat ze de indruk van effectiviteit wekken. De armoede is in de meeste landen waar de Wereldbank werkt toegenomen of stabiel gebleven, behalve in India en China.

Diverse deskundigen pleiten voor onafhankelijke controlemechanismen. Het is inmiddels algemeen bekend dat er geen verband bestaat tussen het totale bedrag aan leningen van de Wereldbank en vermindering van de armoede, zegt Manish Bapna, uitvoerend directeur van het Bank Information Centre (BIC), een instelling die informatie over de Wereldbank verstrekt. Als een onafhankelijke, derde partij de effectiviteit van de leningen meet, dan zou dat helpen om erachter te komen wat de Wereldbank werkelijk heeft bijgedragen aan armoedevermindering, aldus Bapna.

India is met 2,89 miljard dollar het land dat vorig jaar het hoogste bedrag aan leningen kregen. Turkije staat op de tweede plaats met 1,8 miljard dollar, gevolgd door Brazilië (1,77 miljard), China (1 miljard) en Indonesië (917 miljoen).

India was met 1,1 miljard ook de grootste ontvanger van IDA-bijstand, gevolgd door Vietnam (700 miljoen) en Bangladesh (600 miljoen). Turkije was met 1,8 miljard de grootste ontvanger van IBRD-leningen, gevolgd door Brazilië (1,77 miljard) en India (1,75 miljard).

Deze cijfers wekken de indruk dat de Bank langzaamaan minder prioriteit legt bij het verminderen van de armoede en liever geld investeert in infrastructuurprojecten in de iets rijkere landen, zegt Sameer Dossani, directeur van het netwerk 50 Years is Enough. Alle grote leners van de Bank, zoals India, Argentinië, Brazilië en Indonesie, kunnen voor hun projecten geld ook lenen op de private kapitaalmarkten.

Per regio bekeken, gingen de meeste leningen van de Bank naar Latijns-Amerika (5,2 miljard dollar), gevolgd door Zuid-Azië (5 miljard). Europa en Centraal-Azië kregen 4,1 miljard dollar, Afrika 3,9 miljard, Oost-Azie en de Pacific 2,9 miljard en het Midden-Oosten en Noord-Afrika 1,3 miljard. (JS)