Wapenhandelaars gaan vrijuit

In augustus 1998 nam de Antwerpse douane in de haven 91 containers met onderdelen voor Russische T 55-tanks in beslag. Ze kwamen per spoor aan uit het Nederlandse Winschoten en waren afkomstig uit oude Duitse legerstocks. Ook 40 Unimog legervrachtwagens, rechtstreeks ingevoerd uit Duitsland, werden aan de ketting gelegd.
Het Britse bedrijf JMT Charlesworth Ltd Global Services wilde het materiaal vanuit Antwerpen naar Eritrea exporteren, maar beschikte niet over de vereiste vergunningen. Eritrea was op dat moment bovendien in een bloedig conflict verwikkeld met buurland Ethiopië. Twee medewerkers van de militaire inlichtingendienst ADIV onderzochten de cargo en stelden vast dat het om militair materieel ging.
Charlesworth hield echter vol dat het materieel voor burgerlijk gebruik bestemd was en sleepte de Belgische staat voor de rechter. Het Eritrese bedrijf Ghedem Construction Company in Asmara, dat ongeveer 1,3 miljoen euro veil had voor de goederen, zou de tankonderdelen willen gebruiken voor wegenwerken, bouwprojecten, waterwerken en vervoersdoeleinden.

Gevangenisstraf

De Antwerpse rechtbank van Koophandel stelde een expert aan die de containers en vrachtwagens onderzocht. Zijn conclusie was onverbiddelijk: het ging wel degelijk om militaire goederen. 72 containers bevatten voornamelijk wielen en rupsbanden voor de T 55-tank, de andere 19 zaten vol met echt wapentuig: vizieren, draaimechanismen voor de geschutstoren, schietapparatuur, kanontoebehoren, infraroodschijnwerpers, cassettes voor kogelhouders voor mitrailleurs, helmen met radioverbinding, enzovoort.
De rechter gaf de Belgische staat gelijk. In afwachting van de rechtszaak stonden de containers en vrachtwagens jarenlang bij Noord Natie in Antwerpen onder douanebeslag gestockeerd. In augustus 2000 waren de opslagkosten al opgelopen tot een dikke 84.000 euro.
In februari 2001 werd John Charlesworth door het ministerie van Financiën gedagvaard wegens inbreuken op artikel 10 van de wapenwet van 1991 (‘militair materiaal voorhanden te hebben gehad met het kennelijk doel dit materiaal uit te voeren zonder de vereiste exportvergunning’). In de rechtszaak voor de Antwerpse correctionele rechtbank dook plots ook het Duitse bedrijf Alfimex Aussenhandelgesellschaft mbH op als ‘vrijwillig tussenkomende partij’.
Alfimex claimde eigenaar te zijn van de 40 Unimogs, maar de rechtbank noemde de tussenkomst van het bedrijf onontvankelijk. Op 28 februari 2001  veroordeelde de correctionele rechtbank John Charlesworth tot een gevangenisstraf van tien maanden en een boete van 4957 euro.

Minnelijke schikking

Alfimex ging in maart 2002 in hoger beroep, een half jaar later gevolgd door Charlesworth. ‘Tijdens de behandeling van de procedure in hoger beroep aanvaardden de overtreders in december 2002 een schikking’, schrijft de Belgische douane in een persbericht. Of het gaat om Charlesworth of Alfimex, laat de douane in het midden. In de minnelijke schikking werd ondermeer overeengekomen dat de opslagkosten van Noord Natie terugbetaald moesten worden en dat de goederen terug naar Nederland zouden gaan.
‘Op basis van de Beneluxreglementering was voor de uitvoer naar Nederland geen exportvergunning vereist’, zegt Leslie Paesschierssens, adviseur op de dienst wapenvergunningen van het ministerie van Economie. ‘Maar gezien de aard van de goederen en de initiële bestemming was het ministerie van Economie geen vragende partij om de goederen los te laten.’
De douane kan naar eigen zeggen geen toelichting geven bij de inhoud van de minnelijke schikking, die vertrouwelijk zou zijn. Volgens de Nederlandse overheid was het opslagbedrijf EP Shipping in de Rotterdamse haven de bestemming. ‘Ter vereenvoudiging van de monitoring van de zending diende het vervoer over zee te gebeuren met één vervoermiddel’, aldus de Belgische douane nog in het persbericht. Nochtans werd de optie van landtransport overwogen in vergaderingen die vooraf gingen aan de minnelijke schikking.

De vogel is vliegen

Op vrijdag 24 januari 2003 werden de 91 containers en 40 trucks in Antwerpen op de Skagen (thans de Ann-Sofie Scan) geladen. Het containerschip voer onder de vlag van Antigua en was door een Deens bedrijf gecharterd. Eens het schip in de Rotterdamse haven was aangekomen, wijzigde de kapitein tegen alle afspraken in de bestemming op de vrachtbrief. Op zondag 26 januari vertrok hij richting Eritrea. De Nederlandse douane ging pas na het weekend polshoogte nemen. Te laat, de vogel was al vliegen. Volgens het Nederlandse weekblad De Groene Amsterdammer kwam de Skagen via Gibraltar en het Suez Kanaal op 14 februari 2003 in de Eritrese havenstad Massawa aan.

‘Pijnlijk voor Nederlandse douane’

Pas vier jaar na de feiten werd -dankzij informatie van de Nederlandse Campagne Tegen Wapenhandel, parlementaire vragen van het Nederlandse kamerlid Krista van Velzen (SP) en een artikel op de website van MO*- bekendgemaakt dat het wapentuig uiteindelijk toch in Eritrea is beland. ‘De Fiscale Inlichtingen- en Opsporingsdienst, de Economische Controledienst (FIOD-ECD) en de douane hebben te laat gereageerd op het verzoek van de Belgische autoriteiten om toezicht te houden op de goederen na aankomst in de haven van Rotterdam’, gaf de Nederlandse minister van Buitenlandse Zaken Ben Bot toe in het antwoord op de parlementaire vragen van Van Velzen.
‘Op de dag van vertrek uit de haven van Antwerpen hebben de Belgische autoriteiten de Nederlandse douane en de FIOD-ECD op de hoogte gesteld dat het schip toestemming had om naar Nederland te varen en dat het zaterdag 25 januari 2003 in de haven van Rotterdam zou aankomen. Bij die gelegenheid vroegen de Belgische autoriteiten aan de FIOD-ECD en de douane om de goederen te monitoren en te bevestigen dat de goederen in Nederland zijn gelost.’
Volgens een bron bij de Belgische douane die het dossier zeer goed kent, waren er zelfs meerdere verwittigingen: ‘Voor het schip in Rotterdam toekwam, hadden we de Nederlandse autoriteiten reeds een week vooraf en tot driemaal toe verwittigd over zijn komst. Wij hebben in deze zaak correct gehandeld. Het is pijnlijk voor de Nederlandse douane.’

Welles nietes

Nadat Nederland er achter was gekomen dat het wapentuig onderweg was naar Eritrea, vroeg het aan België om het schip terug te roepen. Bot: ‘Vanuit België werd echter geen corrigerende actie ondernomen.’ Nederland en België waren het immers oneens over wie juridisch de beste troeven in handen had om het schip onderweg terug te roepen. Vandaag twisten Brussel en Den Haag nog steeds over wie de wapenhandelaars moet vervolgen.
Nederland redeneert dat de minnelijke schikking met de Belgische douane door de andere partijen is geschonden omdat de containers nooit bij bestemming EP Shipping zijn afgeleverd: ‘Strafvervolging kon derhalve in België plaatsvinden.’ Op basis van die redenering vroeg de Nederlandse Justitie in juli 2005 dan ook aan België om de strafvervolging over te nemen. Het federale parket in Brussel verklaarde zich echter onbevoegd. Het volgde de redenering van de Belgische douane, die vindt dat de minnelijke schikking uitgevoerd is en daarmee de in België vastgestelde overtreding definitief is bestraft. De wapenhandelaars gaan bijgevolg vrijuit.

Islamitische rechtbanken

De spanningen in de Hoorn van Afrika zijn de voorbije weken hoog opgelopen. De Somalië Monitoring Group van de VN heeft in november 2006 een rapport uitgebracht waarin een aantal landen wordt beschuldigd van het leveren van wapens en manschappen aan Somalië. Eritrea zou wapens en militairen aan de Unie van de Islamitische Rechtbanken (UIC) verstrekken. Bovendien heeft de VN-vredesmacht die belast is met het monitoren van de grens tussen Ethiopië en Eritrea de afgelopen maanden Eritrese troepen waargenomen in de VN-bufferzone.
Volgens Bot beschikt Eritrea voornamelijk over T 54 en T 55 tanks en ligt het voor de hand dat Eritrea met deze types tanks de bufferzone is binnen gereden. De VN Veiligheidsraad heeft België gevraagd om het dossier over het conflict tussen Ethiopië en Eritrea te coördineren.

GOUDEN GIDS

Charlesworth

JMT Charlesworth Limited is in 1996 opgericht door John Martin Thomas Charlesworth. Het bedrijf heet vandaag JMTC Ltd en is gevestigd in Stamford. ‘JMTC heeft jarenlange ervaring in het leveren van voertuigen en originele onderdelen aan organisaties actief in sommige van de meest onherbergzame gebieden in de wereld’, klinkt het op de website www.jmtc.com.

‘We leveren nieuwe Iveco trucks en voormalige militaire trucks van het Duitse leger. Voormalige militaire trucks zijn volledig nieuw bemeubeld, opnieuw opgespoten en in detail geïnspecteerd voor levering. Aangezien de voertuigen die we selecteren nauwelijks gebruikt zijn, zijn ze van zeer goede waarde.’

En verder op de site: ‘Scheepslading: indien mogelijk worden routes gekozen om vertragingen door opstopping in de haven of aan de grens te minimaliseren’. In een gesprek met MO* ontkent Charlesworth met klem dat zijn bedrijf de 91 containers en 40 Unimogs naar Rotterdam en vervolgens naar Eritrea heeft laten verschepen.

‘De goederen zijn nooit het bezit geweest van mijn bedrijf’, aldus Charlesworth. ‘Onze enige rol was dat we ze in 1998 wilden verschepen, op vraag van Eritrea. De rechtszaak voor de rechtbank van Koophandel in Antwerpen zijn we gestart om onze naam te zuiveren. Met illegale wapentrafiek willen we niets te maken hebben. We zijn een klein bedrijf en willen eerlijk zaken doen.’ 

Alfimex

‘Sinds 1979 is Alfimex de voornaamste leverancier van gebruikte voertuigen van het Duitse leger’, staat te lezen op de website www.alfimex.de. Het bedrijf heeft vestigingen in het Duitse Bremen en de Cubaanse hoofdstad Havana. Alfimex wilde telefonisch geen reactie kwijt over de zaak. Toen MO* het bedrijf contacteerde verbleef de directeur in het buitenland.