De 5 kantelmomenten van 2015

1. Emissies piekten in het warmste jaar ooit

2015 is het warmste jaar ooit sinds de metingen van de temperatuur op aarde. Extreme weersfenomenen werden niet alleen gemeten in het verre Zuiden – een hittegolf in India, overstromingen in India en in de Filipijnen – maar ook dichter bij huis: de overstromingen in oktober in Cannes of in december in Groot-Brittannië.

Nu al is onze planeet 1 graad warmer dan in het pre-industriële tijdperk.

Nu al is onze planeet 1°C warmer dan in het pre-industriële tijdperk, zo bleek onlangs uit een studie van de Wereld Metereologische Organisatie.

Misschien heeft dat besef van onafwendbaarheid meegespeeld om in december in Parijs een historisch klimaatakkoord te bezegelen.

Het klimaatakkoord moet helpen om de klimaatopwarming onder de 2°C te houden en zo mogelijk te stabiliseren op 1,5°C. Dan moeten de emissies pieken in de helft van de eeuw en nadien fors dalen om zero emissies te hebben op het einde van de eeuw. Dat is een gigantische uitdaging.

Het goede nieuws is dat in 2015 de emissies piekten en nadien een lichte daling inzetten, volgens Nature Climate Change, terwijl dit niet het gevolg was van een economische crisis.

Volgens de studie van Nature is dat onder meer te verklaren door een groter gebruik van hernieuwbare energie en energie-efficiëntie in China. De studie haalt dit naar voor als een belangrijk fenomeen maar voegt er wel aan toe dat dit nog geen globale trend inluidt.

Men verwacht wel dat in 2030 55% van de emissies een piek bereiken, om nadien structureel te dalen. Tot die 55 procent horen landen als China, Mexico, Brazilië en Zuid-Afrika.

2. Move your money

De overgang naar een lage koolstofmaatschappij kost geld, maar er is ook veel geld in de wereld. Kwestie is het bruine geld (in fossiele brandstoffen en koolstofintensieve industrieën) groen te maken. Dat is wat de desinvesteringsbeweging wil bespoedigen. Die beweging heeft na de VS het afgelopen jaar ook Europa bereikt.

In juni 2015 besliste Noorwegen, zelf een grote producent van olie en gas, om een groot deel van de beleggingen van zijn oliefonds, het Sovereign Wealth Fund, weg te halen uit steenkool gerelateerde bedrijven.

Het fonds is het grootste beleggingsfonds in de wereld, ter waarde van zo’n 900 miljard dollar en het is tegelijk de trendsetter voor ethische en duurzame criteria in het beleggen. Het beheert 1,3 procent van de beursgenoteerde aandelen ter wereld. De beslissing over het terughalen van beleggingen gaat over beleggingen in bedrijven waarvan de activiteiten voor 30 procent of meer op steenkool gebaseerd zijn (door energieopwekking of bij mijnbouwprojecten).

De campagne heeft al heel wat navolging gevonden, maar kreeg in september een belangrijke spreekbuis in de figuur van de gouverneur van de Bank van Engeland, Mark Carney. Die waarschuwde de industrie van de fossiele brandstoffen voor de mogelijkheid van grote financiële verliezen wanneer door de klimaatopwarming grote voorraden olie, gas en steenkool waardeloos worden omdat ze niet meer zullen kunnen verbrand worden. 

Ook Standard &Poors vraagt aan de financiële directeurs van bedrijven om de risico’s van klimaatverandering mee op te nemen in de evaluatie van het bedrijf. Dit niet doen, is onverantwoord, heet het.

Olivier Marquet, gewezen directeur van Triodos België, stelde het duidelijk in een interview in MO*: ‘een bank die vandaag in welke sector ook een onderneming zou financieren die geen plannen heeft om zich te verduurzamen, loopt een risico.’

3. Het begin van het einde van de fossiele brandstoffen

Afkicken van fossiele brandstoffen betekent zeker niet meer op zoek gaan naar nieuwe voorraden in extreem waardevolle natuurgebieden zoals de Noordpool. Na een intense campagne van Greenpeace heeft Shell in september beslist om zijn zoektocht naar olievoorraden in Alaska stop te zetten.

Het bedrijf geeft twee redenen hiervoor op: Het had de weerstand van het publiek hiertegen onderschat, maar vooral had het de voorraden overschat. Dit exploratieavontuur heeft Shell 7 miljard dollar gekost, maar is met de lage olieprijs niet langer houdbaar. 

Een maand later besloot ook het Noorse Statoil om zich terug te trekken uit de Chukchi Zee om dezelfde redenen. De Chukchi Zee is een bijzonder waardevol gebied voor ijsberen en walrussen en het nieuws is dus een opsteker voor de milieuorganisaties. Eerder dit jaar had Statoil ook al gemeld dat het exploraties in de Barendzee zou stopzetten.

De Chukchizee bevat 13 procent van de onontgonnen olievoorraden en de klimaatopwarming maakt die nu toegankelijk, maar zo makkelijk lijkt dit nu ook weer niet te verlopen. Bovendien is het maar de vraag of die olie echt nodig is want momenteel heeft de markt eerder te maken met een overaanbod, getuige hiervan de lage olieprijzen.

President Obama heeft in oktober ook twee aanvragen voor het drillen in Alaska geweigerd omdat het weinig zinvol lijkt om dit waardevolle natuurgebied te schenden.

Sinds dit jaar wordt er ook voor het eerst meer geïnvesteerd in hernieuwbare energie dan in fossiele brandstoffen. De prijs voor hernieuwbare energie is drastisch gedaald en men verwacht dat tegen 2030 de geïnstalleerde capaciteit verviervoudigd zal zijn.

4. Geen Keystone oliepijplijn

Het lijkt alsof de milieubeweging in de VS echt is doorgebroken. Een tweede grote overwinning voor de beweging was het definitieve afvoeren van de plannen voor de aanleg van de Keystone XL pijnlijn op 6 november.

Die oliepijplijn moest olie uit de teerzanden van Alberta, Canada, naar het zuiden van de VS de Golf van Mexico, moest voeren. Jarenlang is hier verzet tegen geweest en in al die jaren is de internationale conjunctuur drastisch veranderd. De olieprijs is nagenoeg gehalveerd, het aandeel hernieuwbare energie zit volop in de lift en in de VS is er het aanbod van schalieolie- en gas. Die pijplijn zou zo’n 2000 km lang zijn en 10 miljard dollar kosten

Meer dan zeven jaar hebben een hele waaier van basisbewegingen, inheemse groepen en boeren actie gevoerd met protestmarsen, rituelen, gebeden, fietstochten, etc, tegen dit project dat met hand en tand verdedigd werd door de Canadese premier Stephen Harper.

Maar tijden veranderen. In Canada is intussen de regering van Justin Trudeau aangetreden en die wil heel duidelijk een nieuwe koers varen, zeker op vlak van klimaatbeleid en inheemse rechten.

‘Canada is back’, zo klonk de boodschap van de Canadese minister van Klimaat en Milieu Catherine McKenna op de klimaatconferentie in Parijs. De regering Trudeau beloofde 90 dagen na de Klimaatconferentie van Parijs een nieuw klimaatplan voor te leggen. Ook Alberta, de provincie van de teerzanden, is bereid om zich te engageren al zal de ontginning van de teerzanden nog wel een tijd doorgaan. 

5. Impasse Belgisch klimaatbeleid doorbroken. En nu?

Na zes jaar bakkeleien bereikten onze klimaatministers op 4 december een akkoord over de lastenverdeling voor de klimaatinspanningen. Eindelijk een doorbraak.

Het was blijkbaar heel moeilijk om over de grens van de eigen legislatuur te kijken.

De klimaatconferentie in Parijs was toen al gestart, en ons land had bij de start al de ‘fossiel van de dag’ gekregen. Maar tegelijk staan we nog achter, want op de klimaatconferentie in Parijs en ook het Europese klimaatplan gaat tot 2030, terwijl onze ministers het nu nog maar hadden over de periode van 2012 tot 2020. Het was blijkbaar heel moeilijk om over de grens van de eigen legislatuur te kijken.

De beslissing viel ook in een memorabele lijst andere beslissingen: in dezelfde week werd de vergunning voor Uplace toegekend en werd beslist om de kerncentrales van Doel 1 en 2 langer open te houden. Een gouden zaak voor Engie.

Dezelfde zekerheid hebben de investeerders in offshore windenergie niet. Die kregen steeds meer onzekerheid over de subsidies voor hun projecten

Vraag is met welk soort transitie onze ministers eigenlijjk bezig zijn en of ze enig besef hebben van de kantelmomenten die zich elders in de wereld voltrekken.