Artsen Zonder Grenzen zet debat over humanitaire hulp op scherp

De Humanitaire Wereldtop vindt plaats in Istanboel en is een initiatief van VN-secretaris-generaal Ban Ki-moon. Zoals bekend wil de internationale gemeenschap een meer gecoördineerde aanpak van humanitaire en ontwikkelingshulp, want vandaag zijn dat vooral twee verschillende systemen.

Artsen zonder Grenzen was nauw betrokken bij de voorbereidingen van de conferentie, maar liet donderdag weten dat het niet langer gelooft in een goede uitkomst, meer bepaald dat de rol van onpartijdige humanitaire hulp zal worden versterkt. De organisatie vreest dat humanitaire hulp zal opgaan in een geheel van ontwikkeling en vredesopbouw, met politieke agenda’s.

Ook vermoedt AzG dat staten niet aansprakelijk of verantwoordelijk gehouden zullen worden. ‘Door staten op hetzelfde niveau als ngo’s en VN-agentschappen te plaatsen, zal de Humanitaire Wereldtop de verantwoordelijkheid van landen juist beperken.’

Preventie

Stephane Dujarric, woordvoerder van de VN-secretaris-generaal, betreurt de terugtrekking van AzG als ‘sterke en invloedrijke stem’ op het terrein. De beslissing van Artsen zonder Grenzen heeft wel een nieuwe impuls gegeven aan het internationale debat over wat ‘betere hulp’ precies vereist.

Volgens Care International moet de top leiden tot snellere hulp die nog steeds gebaseerd is op de humanitaire doctrine van onpartijdigheid en neutraliteit. ‘Terwijl AzG stelt dat humanitaire hulp uitsluitend reactief moet zijn, vinden wij dat ook de oorzaken aangepakt moeten worden’, verklaart beleidscoördinator Gareth Price-Jones.

De beslissing van Artsen zonder Grenzen heeft wel een nieuwe impuls gegeven aan het internationale debat over wat ‘betere hulp’ precies vereist.

Hij stipt aan dat een link tussen humanitaire en ontwikkelingshulp zou helpen om maatregelen voor preventie en mitigatie in te voeren, vooral in het geval van een conflict, natuurramp of de klimaatverandering. De focus leggen op preventie betekent niet per se dat humanitaire hulp meer ‘gepolitiseerd’ zal worden, voegt Price-Jones eraan toe.

Christina Bennett, onderzoeker bij de Britse denktank Overseas Development Institute, denkt ook dat het samengaan van humanitaire en ontwikkelingshulp kan helpen om complexe crisissen op lange termijn aan te pakken. Als voorbeeld geeft ze de vluchtelingencrisis in het Midden-Oosten. ‘Het probleem gaat niet meer weg. Het is niet zo dat mensen hun huizen ontvluchten om pakweg negen maanden later terug te keren en de draad van hun leven weer op te pikken.’

Volgens het VN-Bureau voor de Coördinatie van Humanitaire Zaken (OCHA) is de gemiddelde duur dat mensen tegenwoordig ontheemd zijn, zeventien jaar. Nu al zijn de economische middelen van landen met veel vluchtelingen, zoals Jordanië bijvoorbeeld, uitgeput.

Hulpafhankelijkheid

Petr Kostohryz, directeur van de Noorse Vluchtelingenraad in Jordanië, denkt dat de nadruk op onmiddellijke behoeften in vroege stadia van de vluchtelingencrisis een soort ‘hulpafhankelijkheid’ heeft veroorzaakt. Dat is deels te wijten aan de aard van humanitaire hulp, vindt hij.

Volgens een studie van de VN en de Wereldbank leeft 90 procent van de Syrische vluchtelingen in Jordanië onder de nationale armoedegrens. Veel gezinnen kunnen geen wettelijk inkomen verwerven, en veel kinderen hebben nog altijd geen toegang tot onderwijs. ‘We dreigen een hele generatie van Syrische vluchtelingenkinderen te verliezen’, aldus Kostohryz.

Voor deze directeur van de Noorse Vluchtelingenraad zijn de oplossingen uiteindelijk van politieke aard. Hij hoopt dat de top in Istanboel engagement oplevert voor de bescherming van burgers, inclusief onderwijs voor iedereen en een herbevestiging van de bekende principes voor humanitaire actie.

‘Er zijn geen humanitaire oplossingen voor humanitaire problemen’, zegt Price-Johnson. ‘Ze zijn een gevolg van een politiek falen om zich voor te bereiden op een natuurramp of om een conflict te vermijden.’

Uitkomst nog onduidelijk

Bennett is eerder sceptisch over de uitkomst van de Humanitaire Wereldtop in Istanboel. Ze hoopt dat de vergadering minstens een stappenplan zal opleveren om de onderhandelingen op te starten. Ook andere waarnemers zijn voorzichtig. Er bestaan immers verschillende opvattingen over wat “humanitair” precies betekent en zou moeten zijn.

De top zal ongeveer 6000 vertegenwoordigers van regeringen, bedrijven, hulporganisaties en getroffen gemeenschappen samenbrengen. Onder hen zijn ook vertegenwoordigers van tachtig VN-lidstaten.