Hiv stopt pas bij effectieve psychologische zorg

Psychologische en psychiatrische problemen maken jongeren vatbaarder voor hiv-infecties. Ze leiden er ook toe dat minder vaak hulp wordt gezocht, zegt Melanie Abas, adviseur bij het Institute of Psychiatry, Psychology and Neuroscience van King’s College in Londen.

In de afgelopen twintig jaar is grote vooruitgang geboekt in de bestrijding van hiv. Maar deze vooruitgang dreigt te stagneren.

Dat komt doordat verbeterde testen en hogere levenskwaliteit niet in alle landen en leeftijdsgroepen in gelijke mate aanwezig zijn. Vooral jongeren profiteren niet altijd van de voordelen van deze ontwikkelingen.

Oudere tieners en jonge volwassenen lopen het meeste risico geïnfecteerd te raken en zijn niet geneigd zich te laten testen. Hun behandeling start daardoor vaak laat. Van de 1,8 miljoen nieuwe hiv-infecties in 2017, was het hoogste aantal te vinden in Afrika ten zuiden van de Sahara. In een kwart van de gevallen ging het om jonge vrouwen. Meestal raakten zij geïnfecteerd via oudere mannen.

Depressie en angst

Het thema van de Dag voor de Geestelijke Gezondheid was dit jaar ‘Jongeren en Geestelijke Gezondheid in een Veranderende Wereld’. Jongeren met hiv hebben in hoge mate te maken met stigmatisering en de angst om uit de groep gestoten te worden is groot. Jongeren in deze groep zwijgen dus het vaakst over hun status, en houden zich ook het minst goed aan medicijnvoorschriften.

Het risico op hiv-besmetting neemt toe voor mensen die lijden aan depressie, angst, alcoholmisbruik en drugsgebruik en jongeren met trauma’s. 

Jonge volwassenen zijn ook het meest vatbaar voor mentale problemen. Het risico op hiv-besmetting neemt toe voor mensen die lijden aan depressie, angst, alcoholmisbruik en drugsgebruik en jongeren met trauma’s.

Tegelijkertijd heeft iemand die besmet raakt met hiv, een hogere risico op mentale problemen. De psychiatrische zorg voor jongeren die het risico lopen op hiv, of het al hebben, moet dus verbeteren.

Gebrek aan psychologen

Er is nog meer aan de hand. In landen met het hoogste aantal hiv-besmettingen, is vaak een chronisch gebrek aan psychiaters en psychologen. Slechte geestelijke gezondheidszorg en gebrek aan animo voor hiv-testen, gaan vaak hand-in-hand. Wat kunnen we daaraan doen?

Een van de barrières om meer mensen zover te krijgen zich te laten testen, is angst. Angst om een positieve diagnose te krijgen of veroordeeld te worden door de sociale omgeving, de angst dat de diagnose niet geheim gehouden wordt en de angst dood te gaan.

Toch is de levensverwachting van iemand die positief is getest op hiv en voorgeschreven medicijnen blijft slikken, bijna normaal. Bovendien is de hoeveelheid virus dan zo klein dat hij niet-detecteerbare is en het praktisch onmogelijk is het virus over te dragen op anderen. Zorgverleners kunnen pleiten voor testprogramma’s waarin dergelijke angsten worden aangekaart, zodat het begrip van hiv groter wordt.

Oma’s

Een andere barrière is het gebrek aan psychologische begeleiding in veel landen met een hoog aantal hiv-infecties. Onbehandelde mentale problemen behoren tot belangrijkste redenen waarom mensen met hiv niet trouw blijven aan hun antiretrovirale therapie. Daardoor vermeerdert het virus zich in hun lichaam, voelen ze zich fysiek minder gezond en stijgt het risico dat het virus wordt overgedragen op anderen.

Onbehandelde mentale problemen behoren tot belangrijkste redenen waarom mensen met hiv niet trouw blijven aan hun antiretrovirale therapie. 

Uit ons werk in Zimbabwe blijkt dat het goed mogelijk is om niet-specialistische gezondheidswerkers te laten trainen door specialisten. Op die manier kunnen zij mentale problemen  behandelen bij mensen met hiv. Als er genoeg van deze hulpverleners zijn in arme landen, kan dat de geestelijke gezondheidszorg sterk verbeteren.

Via Friendship Bench in Zimbabwe hebben we oma’s getraind als gezondheidswerker: zij screenen mensen op depressie en andere uitingen van stress, zoals “te veel denken”. Deze wijze, vriendelijke en betrokken oudere vrouwen kunnen, met supervisie, effectieve therapeutische gesprekken voeren met mensen die geïnfecteerd zijn met hiv.

De eerste resultaten wijzen erop dat zowel jongeren als volwassenen zich op hun gemak voelen bij deze getrainde grootmoeders. We hebben ook ontdekt dat het haalbaar is om adviseurs in hiv-klinieken te trainen in het motiveren en samenwerking met patiënten die hun medicatie niet nemen. Die benadering werkt beter dan een opgeheven vingertje en bangmakerij.

Risicogedrag

Specialisten in de geestelijke gezondheid kunnen er bij regeringen, ngo’s en de farmaceutische industrie op aandringen moderne behandelingen uit te rollen voor degenen met ernstige geestelijke aandoeningen. Dit moet gecombineerd worden met routinematige vragen naar intieme relaties, het bieden van seksuele zorg en gedragsinterventies om seksueel risicogedrag te voorkomen.

Hiv-remmers zijn belangrijk om de verspreiding onder controle te houden. 

Programma’s voor het inleveren en verstrekken van injectienaalden moeten opgeschaald worden. Hiv-remmers zijn belangrijk om de verspreiding onder controle te houden. Als die beschikbaar komen op plaatsen waar weinig voorzieningen zijn, is het van groot belang ook de geestelijke zorg en ondersteunende gedragstherapie aan te bieden, vanwege het risico op medicatie-ontrouw bij mensen met mentale problemen.

Unaids heeft de 90-90-90-doelstelling. Dat houdt in dat 90 procent van de mensen met hiv in 2020 bekend moet zijn met zijn of haar status, dat 90 procent van hen retrovirale therapie krijgt en dat bij 90 procent van degenen die retrovirale therapie krijgen, het virus is teruggedrongen tot niet-detecteerbaar niveau.

Deze doelen kunnen alleen bereikt worden als specialisten op het gebied van mentale zorg bijdragen aan duurzame en op de plaatselijke cultuur toegesneden gezondheidsprogramma’s.

Melanie Abas is adviseur bij het Institute of Psychiatry, Psychology and Neuroscience van King’s College in Londen

Bron: Scidev.net