El Salvador: tussen leven en dood, angst en hoop, deel 3

Zijn vader heeft hij nooit gekend, een feit dat heel veel jongens en meisjes in El Salvador overkomt. Toen hij acht jaar was, ging zijn moeder van hem weg en kwam een keer per maand goeiedag zeggen. Dat duurde ongeveer een jaar. Daarna heeft Giovanni zijn moeder nooit meer terug gezien. “Ik weet nu nog niet”, zegt hij, “of mijn moeder een hoer of een guerrillera was”.

Toen hij acht jaar oud was, was de straat zijn thuis. Hij slenterde overal rond en ging “schoenlijm” opsnuiven (hier bestaat de uitdrukking “huelepega” om de duizenden jongeren aan te duiden die, om in trance te komen en om hun problemen zodoende te vergeten, schoenlijm gaan opsnuiven). Op die manier kwam hij de jongeren van de bendes tegen. Die gingen hem opvangen en hij voelde zich meteen bij hen thuis. Hij werd lid van de Mara Salvatrucha 13 (MS 13). Een bende die uit Los Angeles naar El Salvador was overgewaaid. “Toen ik op mijn twaalfde bij de MS 13 kwam, was die groep niet zoals die nu is. Het was een hechte familie. Iedereen zorgde voor iedereen. Als ik vandaag geen eten had, dan hadden mijn maats dat wel. Als ik geen geld had, dan hielpen ze mij en omgekeerd. Wat ik thuis nooit kreeg, liefde, genegenheid, samen delen, dat vond ik bij mijn groep”.

Giovanni blijkt een geboren leider te zijn. Snel werd hij de verantwoordelijke van de MS 13 in zijn wijk. Iedereen kende hem, hij zorgde ervoor dat de “contrarios” (de tegenstanders; de naam die aan de bende 18 gegeven wordt) niet in zijn gebied konden komen. De controle van de wijk was compleet: wanneer “vreemden” in de wijk kwamen werd dat onmiddellijk aan Giovanni geseind. De “contrarios” die probeerden in zijn wijk te komen, werden aangevallen. “Zij wisten dat ze hier niet moesten komen. Als ze dat toch doen, dan weten ze dat ze hun leven in gevaar brengen. Als ze toch komen –omdat ze macho’s zijn- is dat van hun kant een uitdaging. Wij beantwoorden dat”.

Giovanni beweert dat “in zijn tijd” de MS 13 geen gewelddadige bende was, maar eerder een familie waar je altijd terecht kon. Dat is nu veranderd en ook hij vindt dat dit de verkeerde kant opgaat. Het probleem is dat het “systeem” (zo spreken de bendes over de regering of over de staat) vanaf het begin de bendes verkeerd begrepen hebben. Zoals er in de hele maatschappij mensen zijn die verkeerd handelen, stelen, afpersen of moorden, zo is dat ook bij de bendes. Maar, omwille van de “slechten” in de maatschappij, wordt niet de hele maatschappij veroordeeld. Waarom worden alle bendes veroordeeld omwille van enkelen die verkeerd bezig zijn? De “slechten” moeten opgepakt worden, vindt ook Giovanni.

Sinds enkele jaren is hij geen actief lid van de MS 13 meer. Toen hij op een niet gecontroleerd moment beschoten werd in een bus en daarbij het gehoor aan een kant verloor en ook aan zijn stembanden werd geraakt, is hij beginnen nadenken. “Zo kan het niet verder. Het kan niet dat dit mijn hele leven wordt,” zo bedacht hij voor zichzelf. Hij besloot zich te verzetten tegen het geweld dat geleidelijk aan bij de bendes schering en inslag werd. Hij stapte dus uit de bende en begon aan het “proces van rehabilitatie”, een proces dat jaren duurt.

Giovanni’s hele lichaam staat vol met tattoo’s. We vroegen hem waarom hij die nog bleef houden, nu hij toch beslist had om uit de bende weg te gaan. Zijn antwoord was heel oprecht: “Niemand verloochent zijn familie”. Voor Giovanni was de MS 13 zijn familie. Daar is hij erg dankbaar voor. “Bovendien”, zegt hij, “als ik de tattoo’s laat verwijderen, dan kan ik geen invloed meer uitoefenen op mijn vrienden. Het is mijn bedoeling om die ook aan te sporen een nieuw leven te beginnen. Ik verloochen de bende niet. Ik verzet me tegen het geweld in de bendes”.

Padre Toño heeft Giovanni op twee manieren geholpen. Een door de bendeleden te vragen om de beslissing van Giovanni niet in de weg te staan. En twee, door de middelen ter beschikking te stellen om Giovanni en twee andere ex-bendeleden te laten beginnen met een bakkerijtje. Trots geeft Giovanni ons een paar van zijn broodjes om die te proeven (en positief te beoordelen). Het gaat goed met zijn bedrijfje. Daar leven nu vier mensen van.

Vorig jaar juni hebben leden van de bende 18 in Mejicanos een microbusje uitgebrand. Meer dan 20 mensen werden in de bus verkoold. Onder de slachtoffers was ook de moeder van Isamar. Voor Isamar een erg pijnlijk moment. Giovanni, toen al aan zijn rehabilitatieproces begonnen, nam op eigen houtje het initiatief om de familieleden van de slachtoffers te gaan bezoeken. Voor een deel om hen ervan te overtuigen dat die misdaad niet het werk was van de MS 13, maar ook om hen te helpen begrijpen hoe een echte bende hoort te zijn.

Tijdens die bezoeken aan de slachtoffers, leerde Giovanni Isamar kennen. Nu zijn ze gaan samenwonen en Isamar verwacht haar eerste baby. We vroegen haar hoe dat kan, een familie gaan vormen met een bendelid, terwijl de bendes haar moeder op afschuwelijke manier vermoord hebben? Haar antwooord was eenvoudig: “Het was niet de bende van de MS 13 die het gedaan heeft”. We vroegen ook aan Isamar of het niet een beetje vreemd is voor haar baby, om als die groter wordt, een vader te hebben die helemaal onder de tattoo’s zit. “We zullen het moeten uitleggen. Het belangsrijkste is dat we onze baby een echte familie kunnen geven. Met of zonder tattoo’s”.

Er is dus toch nog een beetje hoop?