Belgische duurzaamheidsgoeroe wil uitpakken

“Wist je dat haaien de minieme temperatuurverschillen in het zeewater waar ze doorheen zwemmen ook gebruiken om elektriciteit op te wekken?”, doceert Pauli in de trein van Amsterdam naar Brussel. Hij is net uit Colombia in Europa aangekomen en vertrekt binnenkort alweer naar Tokio. “Dat effect kunnen we gebruiken om milieuvriendelijke PC’s te maken. We zouden 5 miljard euro per jaar aan elektriciteit kunnen besparen als microprocessoren stroom produceren in plaats van warmte. Die warmte maakt immers dat elke PC vandaag moet worden gekoeld met een ventilator.”

Shiitake op koffie

Pauli dist nog een hele resem voorbeelden op van technologieën uit de natuur die volgens hem de wereldeconomie milieuvriendelijker kunnen maken. Sommige concepten zijn omstreden en staan nog heel ver van de realisatie. Andere ideeën worden nu al in de praktijk omgezet, al is er wel omdenken nodig voor een grootschalige toepassing. “Een koffiedrinker vernietigt nu 99,8 procent van de biomassa die nodig is om zijn kopje te vullen”, zegt Pauli. “Maar op het afval van koffie kunnen perfect shiitake en andere exotische paddenstoelen worden geteeld. Douwe Egberts zou de grootste aanbieder van dergelijke paddenstoelen in de lage landen kunnen worden. Daarmee pakken we dan ook meteen het probleem van de Chinese eikenbossen aan. Want die bossen worden nu vernietigd om het substraat te leveren voor de teelt van shiitake.” Paddenstoelen telen op koffieafval gebeurt onder meer in Las Gaviotas, een Colombiaans project dat Pauli nauw aan het hart ligt.   
Pauli klinkt even gedreven als toen hij in de jaren 90 bekendheid verwierf als directeur van Ecover, een producent van milieuvriendelijke was- en reinigingsmiddelen. Die worden gemaakt in de “eerste ecologische fabriek” in Europa in het Belgische Malle. Het werd een succesverhaal. Na een conflict met de hoofdaandeelhouder trok Pauli zich in 1993 terug uit het bedrijf en vertrok hij ook uit België. In 1994 richtte hij het Zero Emissions Research Initiative (ZERI), een internationale denktank die afval als grondstof ziet en de natuur als inspiratiebron neemt voor de ontwikkeling van milieuvriendelijke technologieën.
Dankzij een aanzienlijke financiële injectie uit Japan kon dat onderzoekswerk een hoge vlucht nemen. Zeri krijgt volgens Pauli intussen input van 3000 wetenschappers, en de resultaten worden toegepast in een vijftigtal projecten in de VS, Afrika, Latijns-Amerika en Azië. In Europa bleef het relatief stil rond Pauli, al bleef hij samenwerken met Zweedse onderzoekers en presenteerde Zeri op de wereldtentoonstelling in Hannover in 2000 de mogelijkheden van bamboe als hernieuwbare bron van bouwmateriaal in de tropen.
Maar nu laat Pauli ook in Europa weer van zich horen. Woensdag (17 april) hield hij in Amsterdam een opgemerkte toespraak over biodiversiteit op het lentecongres van het Nederlandse Natuurmonumenten. Op de conferentie toonden volgens Pauli onder meer de Rabobank en Unilever interesse voor zijn ideeën. Ook de Nederlandse minister van Natuur en Landbouw toonde zich enthousiast.

Het Beste uit de Natuur

Nog meer aandacht komt er waarschijnlijk op 8 oktober. Dan lanceert ZERI in Barcelona ‘Nature’s 100 Best’, het resultaat van een tweejarig onderzoek van 10 wetenschappers naar de meest veelbelovende technologieën uit de natuur die milieuproblemen kunnen helpen voorkomen. “Het gaan niet om concepten, maar wel om technologieën die al gebruikt worden. In de 100 technologieën samen is wereldwijd al ongeveer 1 miljard euro geïnvesteerd.”
Pauli zegt dat Zeri meer dan 2000 voorbeelden heeft van technologieën die de wereldeconomie kunnen veranderen. Het is de bedoeling om de twee jaar met honderd nieuwe voorbeelden uit te pakken.
Er zijn al heel wat kleinschalige projecten die bewijzen dat sommige van de technologieën van Zeri werken. Het Belgische blad Trends publiceerde in 2004 een lovend verslag over Las Gaviotas, een project in de Colombiaanse provincie Vichada waar arm grasland weer wordt omgezet in het oorspronkelijke, veel soortenrijkere regenwoud. Door de filterwerking van het regenwoud is de kwaliteit van het drinkwater in de streek sterk verbeterd. Het project exporteert een deel van dat zuivere drinkwater naar de Colombiaanse hoofdstad Bogotá, waardoor de rest gratis kan worden aangeboden aan de plaatselijke bevolking.
Zeri is verder onder meer ook betrokken bij een project voor de kweek van zeewier op Zanzibar dat 12.000 vrouwen werk verschaft en de productie van joodhoudend voedsel mogelijk maakt. In Benin droeg de denktank kennis bij over de productie van vliegenlarven op slachtafval waarmee de kweek van kippen en kwartels wordt opgekrikt en er zelfs enzymen worden geproduceerd voor geavanceerde medische behandelingen. In Zimbabwe oogsten boeren de waterhyacinten die meren en waterwegen overwoekeren en kweken er de traditionele paddenstoelensoorten op die vroeger veel werden gegeten.
Pauli ergert zich dat de Europese Unie en de Europese donorlanden niet warm loopt voor dergelijke projecten. “Ze blijven geld pompen in de chemische of biologische bestrijding van waterhyacinten en de export van joodhoudend zout uit Europa,” moppert hij. “Met de nodige investeringen kunnen we makkelijk de schaal van onze projecten vergroten. In Colombia helpen we nu al 10.000 boeren, en als het in zo’n moeilijk land lukt, dan zal het op andere plaatsen toch ook wel mogelijk zijn?”