Bush en Ahmedinejad - aartsvijanden en soulmates

Mahmood Ahmedinejad mag het Witte Huis in Washington dankbaar zijn. Bush lanceerde op het laatste moment een oproep om stembusgang in Iran te boycotten. De conservatieve minister van Informatie Ali Yunesi bedankt Bush in het openbaar omdat hij de opkomst opdreef met zijn bemoeienis. Maar liefst 63 procent van de Iraanse kiezers brachten een stem uit, het merendeel van hen zoals bekend op het hardlinerkamp van Ahmedinejad.

De commentaar van Bush over de verkiezingen zegt genoeg, zei de overwinnaar van de stembusgang. Hij zoekt enkel vijandschap. In tegenstelling tot de verliezende ex-president Ali Hashemi Rafsanjani wil Ahmadinejad geen dialoog met de VS. Hij ziet er het nut niet van in.

Ondanks de groeiende kans op confrontatie, zijn er opmerkelijke overeenkomsten tussen beide heren. Voor Juan Cole, een bloggende historicus van de Universiteit van Michigan, lijdt het geen twijfel dat Bush en Ahmedinejad ‘soul mates’ zijn. Op zijn weblog legt Cole de vinger op de gelijkenissen in politieke tactiek en achtergrond. Net als Bush valt Ahmadinejad nooit persoonlijk zijn politieke rivalen aan. Zijn persoonlijke entourage deed dat met verve door een lastercampagne op te zetten.

Beiden profileren zich bovendien als kampioen van de gewone man, maar worden wel gefinancierd door extreem welvarende belangengroepen. In het geval van Ahmadinejad door conservatieve miljardairs die erg weinig gedaan hebben voor de gewone man. In het geval van Bush, nog steeds volgens Cole, waren de geldschieters een massa witboorden uit de industrie. Een belangrijk verschil is dat Ahmadinejad niet afkomstig is van een rijke oliebaronie uit Texas. Zijn vader was een bescheiden smid.

Beide heren slagen erin om zich te distantiëren van het establishment waar ze onvermijdelijk deel van uitmaken. Ahmadinejad was als conservatief steeds trouw aan de ayatollah, maar aan overheidscorruptie heeft hij een broertje dood. Zijn antiregeringsretoriek heeft een gevoelige snaar geraakt, zegt Cole. Ook Bush stelt zichzelf voortdurend voor als een outsider in Washington en een criticaster van de regering.

Een laatste opvallende gelijkenis is dat beiden hun presidentschap te danken hebben aan rechtse religieuze bewegingen. Ahmadinejad kreeg de steun van de predikanten in moskeeën over het hele land en van leden van de religieuze Basij-milities. Die riepen hun nationaal netwerk van vrijwilligers op het platteland op om voor Ahmadinejad te stemmen. In de VS leveren de evangelische en fundamentalistische kerken electoraal voetvolk dat bijzonder kostbaar is voor de Republikeinse partij.

Volgens Iran-specialist Gary Sick van de universiteit van Colombia gaat de gelijkenis verder. Een vergelijking van de leiders in de VS en Iran toont waar het in de politiek om draait: een kiezerspubliek aanspreken dat veel waarde hecht aan religieuze en traditionele waarden.

Bush en Ahmadinejad ijveren voor de belangen van het militaire establishment, zegt Sick, die ooit nog adviseur was voor Jimmy Carter. Beide heren beschouwen zichzelf als crisismanagers. Bush behaalde een masterdiploma Business Administration op Harvard en probeert zijn regering te runnen op basis van een bedrijfsmodel. Ahmadinejad behaalde een ingenieursdoctoraat aan één van de elitescholen van Iran en toonde zich een uitstekend manager als burgemeester van Teheran.

Beide zijn absoluut geen kosmopolieten. Ahmadinejad is nog nooit uit zijn land geweest en heeft, net als de Bush van voor 2000, geen ervaring met buitenlands beleid. In hun nationalisme tonen beiden zich niet erg gevoelig voor internationale samenwerking. Ahmadinejad liet tijdens zijn campagne duidelijk verstaan dat Iran geen compromissen zal sluiten op het internationale toneel.

De gelijkenissen zullen de verstandhouding tussen Iran en de VS allicht niet ten goede komen. Want om een confrontatie over het Iraanse nucleaire programma te vermijden, zullen Bush en Ahmadinejad wel degelijk compromissen moeten sluiten. Als de VS ons legitiem recht om uranium te verrijken erkennen, dan gaan we samenwerken met het Internationaal Atoomagentschap, zegt Ahmadinejad. Als dat niet zo is, dan zal niets de Iraniërs kunnen dwingen om zich bij hun eisen neer te leggen. (MM/ADR)