China paait Oost-Europa

De nieuwe Chinese premier Li Keqiang was deze week op bezoek in Roemenië en sprak met leiders van zestien Centraal-Aziatische en Oost-Europese landen tijdens een top in Boekarest. Op de agenda stonden handel en economische samenwerking.
Het is het eerste bezoek aan de regio door de nieuwe Chinese premier en het eerste door een Chinese leider in bijna twintig jaar.

Deze week wordt ook het derde Economic and Trade Forum of China and Central and Eastern Europe (CEE) gehouden in Boekarest. Honderden Chinese en Europese zakenmensen komen daar bijeen om nieuwe contacten te leggen. Het eerste forum werd in 2011 belegd. Volgens berichten in de media zijn er dit jaar zo’n driehonderd Chinese ceo’s aanwezig.

“China is erg opportunistisch”, zegt Thomas König, programmacoördinator voor China bij de European Council on Foreign Relations (ECFR). “Omdat West-Europa nog kampt met de economische crisis, moet Oost-Europa wachten op deals met de westerburen. China maakt daar gebruik van”, zegt hij.

Investeringen

China is al een paar jaar actief als investeerder in Centraal en Oost-Europa. Tijdens een bezoek aan Polen in april van dit jaar kondigde Wen Jiabao, de voormalige Chinese premier, 10 miljard dollar aan investeringssteun aan. Dat geld is bestemd voor Chinese investeerders in Centraal en Oost-Europa. Tegelijkertijd presenteerde hij plannen om een samenwerkingssecretariaat op te zetten voor China en deze landen. Het doel, zei Wen Jiabao, is om in 2015 de handel tussen China en Centraal en Oost-Europa op te voeren naar 100 miljard dollar.

Chinese bedrijven richten zich in landen als Polen, Hongarije, Roemenië en Kroatië vooral op grote infrastructuurprojecten: wegen, spoorwegen, bruggen en elektriciteitscentrales. “De relatie met China is pas in de laatste twee jaar op stoom gekomen, hoewel de landen in communistische tijden uiteraard een relatie hadden die gebaseerd was op een gezamenlijk ideologie”, zegt Katarzyna Nawrot, als econoom verbonden aan de Poznan-universiteit in Polen en gastdocent aan Harvard.

Volgens Nawrot richten de Chinezen zich niet alleen op infrastructuur, maar ook op nieuwe technologie, het verwerven van merken en high end productie-investeringen. Ze zoeken ook naar kansen in de dienstensector en de auto- en luchtvaartindustrie.

Huawei

In februari 2012 ging Great Wall, een van de grootste autofabrikanten in China, van start met een assemblagelijn in Bulgarije, met als doel expansie naar de Europese markten. De Chinese technologiegiganten Huawei en ZTE hebben distributiecentra geopend in Hongarije en Roemenië, terwijl andere Chinese topbedrijven ook uitbreiden naar de regio.

“De industriële overcapaciteit in China leidt tot een zoektocht naar nieuwe exportmarkten en toegangspoorten tot de bredere Europese interne markt. Dat is precies wat Oost-Europa biedt”, zegt Jonathan Holslag, hoofd onderzoek bij het Brusselse Institute of Contemporary China Studies (BICCS). “In Oost-Europa kunnen goedkope productie- en distributiefaciliteiten worden opgezet. Dat past in de Chinese strategie voor Europa”, zegt hij.

China haalt veel van zijn economische groei uit export. Dertig miljoen banen in het land zijn direct gerelateerd aan de export. Het land hoopt dat zich in Oost-Europa nieuwe exportkansen zullen aanbieden, als de economie en middenklasse in deze voormalige communistische landen gaan groeien.

Mislukkingen

Niet alle Chinese deals in de regio pakten echter goed uit. In 2009 haalde de China Overseas Engineering Group (COVEC) een opdracht binnen om een snelweg aan te leggen tussen de Poolse hoofdstad Warschau en de stad Lodz. Het bedrijf zette Chinezen in in plaats van Poolse werknemers en liep daarmee aan tegen problemen met de immigratiewetgeving, andere juridische problemen en weerstand van de lokale bevolking. Het bedrijf zag zich na een paar jaar gedwongen te vertrekken zonder het project te hebben afgerond en met de dreiging van een schadeclaim van 200 miljoen euro.

“Bij de COVEC-affaire is het aan beide kanten misgegaan”, zegt Nawrot, die er ook op wijst dat er in Polen veel wantrouwen heerst als het gaat om Chinese investeringen. “De Polen twijfelen aan de Chinese motieven in de regio. Maar weinig mensen geloven dat het de Chinezen alleen om goede zaken te doen is. Het land zou op “meer” uit zijn.

“Oost-Europa is geen doel op zichzelf”, zegt König. “Net zoals de Chinese interesse in Afrika ingegeven werd door de honger naar grondstoffen, gaat het bij de interesse in Oost-Europa uiteindelijk om een toegangspoort tot de Europese Unie.”

Met het openen van productie- en distributiefaciliteiten in landen zoals Bulgarije, Roemenië en Litouwen kunnen Chinese bedrijven eenvoudiger toegang krijgen en goedkoper produceren. De Chinese overheid kan tegelijkertijd nauwere relaties opbouwen met landen die in Europa belangrijker zullen worden, alsook met niet-lidstaten zoals Kroatië – een belangrijke regionale speler.

Verliezers

Oost-Europa wordt diplomatiek gezien belangrijker”, zegt Shi Yinghong, hoogleraar Internationale Betrekkingen aan de Renmin-universiteit in China. “Centraal en Oost-Europese landen zijn gelijkwaardige EU-lidstaten, dus is het diplomatiek gezien goed voor China om betrekkingen met deze landen te hebben.”

Hoewel Shi zegt dat er geen verliezers bij dit proces zijn, denken anderen daar anders over. “De EU als collectief verliest geloofwaardigheid. Het feit dat lidstaten zich steeds meer op eigen houtje tot China wenden, doet geen goed aan de Europese geloofwaardigheid als internationale speler”, zegt Holslag. “Ik verwijt de Oost-Europese landen niets, maar het laat wel zien hoe zwak de EU op dit moment is.”