De Afrikaanse kunstfabriek

Hij kan zich moeilijk vinden in de westerse, mercantiele manier van kijken naar kunst en originaliteit. Als het aan hem lag, dan produceerde hij nog meer werk en bepaalde hij de prijs in verhouding tot de grootte van het gebruikte doek.
De jonge dertiger met de looks van een gladde zakenman woont in de hoofdstad van Tanzania, Dar es Salaam. Hij is de kleinzoon van de wereldbekende Georges Lilanga. Die kunstschilder stierf in 2005, net op het moment dat hij geselecteerd was voor de rondreizende expo Africa Remix: de grootste overzichtstentoonstelling van hedendaagse Afrikaanse kunst ooit. Toch is het een goed bewaard geheim dat Georges Lilanga, bij welzijn en leven, ook een beroep deed op helpers om zijn productie op peil te houden en gelijk wat lokale werkgelegenheid te creëren.
Een van zijn beste leerlingen en tegelijk kleinzoon, Hendrick, maakt het intussen ook als kunstenaar. ‘Ik heb twee huizen, een auto en mijn geld staat op een rekening in Oostenrijk’, lacht hij hartelijk. ‘Hier kunnen ze niet geloven dat ik dat allemaal aan de kunst te danken heb, want Tanzanianen hebben geen hoge dunk van kunstenaars. Ze denken dat ik drugs verhandel.’ Alweer volgt een schaterlach.
‘Toen ik begon was ik eigenlijk meer een realist, maar ik kon maar beter grootvaders stijl overnemen, want dat was goed voor de omzet.’ Hendrick is trouwens niet de enige. Andere helpers zoals Noel Kapanda hielden de productie gaande toen Georges nog leefde. Sommigen beweren zelfs dat de houten beeldjes van de fameuze shetani –de droomwezens die iets tussen mens en dier in voorstellen– nooit door Georges zelf zijn gemaakt. Volgens Hendrick heeft ook hij acrylschilderijen gemaakt die niettemin onder Georges’ naam verkocht zijn. ‘Maar dat was een geheim.’
Is Lilanga vanwege dit collectieve karakter geen originele kunstenaar? Hendrick: ‘Mijn personages zijn anders dan die van grootvader, want ze leven in een ander tijdsgewricht, met computers en tv. Ik lijn mijn shetani’s af met zwarte randen en heb het vegetale decor van Georges laten vallen. Leg mijn schilderijen naast andere Lilanga-werken, dan zie je een verschil. Maar school maken is op zich niet slecht. In Afrika bereidt een kunstenaar zijn leerlingen voor, zoals een koning zijn opvolgers, zodat de leerling later in zijn voetsporen kan treden. En zodat die kan bijspringen als zijn meester ouder is. Als je jong bent, ontfermt je familie zich over jou, maar eenmaal volwassen moet jij hen helpen.’ (sa)