De karavaan van de wanhoop

Vluchten was immers onvermijdelijk geworden. Ik was van plan naar Kotecha te gaan, de handelaar op wiens rekening het geld was gestort. Helaas was zijn winkel die dag gesloten.De handelaars waren bang voor plunderingen. Daarna ben ik elke dag naar Kotecha’s winkel gegaan, tevergeefs.

Het hele weekend brachten we door in het lawaai van de beschietingen,vooral door zware artillerie. De strijd vond plaats op enkele kilometers van het vluchtelingenkamp van Panzi, aan de rand van Bukavu, op de weg naar Uvira. Maandag werden de beschietingen heviger. De gevechten kwamen dichter bij de stad. De wijken die tegen de Rwandese grens aan lagen, stroomden leeg. Voor het huis van mijn vrienden zat ik te kijken naar de stoet van vluchtende vrouwen en kinderen. Ze hadden niets bij zich.

Op dinsdag 29 oktober kwam ik weer een keer onverrichter zake terug van Kotecha ’s winkel. Het geschut van zware wapens werd heviger. Ik hoorde dat Panzi was gevallen en dat de rebellen al in de stad waren. Pas op dat moment begon ik ernstig te overwegen de stad te ontvluchten.Rond half elf ’s ochtends werd er ook heviger met machinegeweren en lichte wapens geschoten.We waren niet meteen gealarmeerd, we dachten dat Zaïrese militairen het stadscentrum aan het plunderen waren. Mensen renden voorbij met dozen koeken die ze uit de voorraden van het Rode Kruis hadden gestolen. Enkele minuten later volgden Zaïrese militairen, kennelijk op de vlucht voor iets. Iemand riep dat de rebellen amper vijfhonderd meter verder waren.

Binnen drie seconden was de chaos compleet. Iedereen rende en schreeuwde. De plunderaars van het Rode Kruis lieten hun buit gewoon op straat achter.Het was redden wie zich redden kan. Het schieten kwam steeds dichterbij, het geluid van de lichte wapens was duidelijk te onderscheiden. Ik riep Bakunda, het jongetje dat ik onder mijn hoede had genomen en we renden achter de militairen aan. De drie meisjes die bij mij woonden, kon ik niet eens waarschuwen. Ze logeerden tijdelijk bij een vriendin, enkele huizen verder. Alleen Assumpta wist ons nog in te halen. Twee andere meisjes, het zusje van mijn beste vriendin en de kleindochter van mijn tante, zaten in Bukavu vast.

Onder een regen van kogels en granaten rende ik Bukavu uit. Ik had niet meer dan zeventig Amerikaanse dollar bij me. Op de Place du Vingt-quatre, waar de weg naar de luchthaven begint, had een jongerenbende ons de enkele nieuwe zaïre afgepakt die we bij ons hadden. Hoewel we enkele dagen tevoren het nodige hadden klaargezet om te overleven, had ik uiteindelijk niets anders bij me dan mijn identiteitspapieren en de kleren die ik droeg, zo snel moesten we vertrekken. Zo ben ik op dinsdag 29 oktober 1996, rond elf uur ’s ochtends, uit Bukavu weggevlucht.’

Marie Béatrice Umutesi. Weg van de dood. De vergeten kant van het Rwandese drama. Uitgegeven bij 11.11.11-uitgeverij. ISBN 90 7166 581.