Een rechtbank voor misdaden tegen de natuur?

Satish Kumar, een bekende milieuactivist en redacteur van het milieublad Resurgence, is een groot voorstander van een ‘milieurechtbank’. “We hebben geen recht op het produceren van afval. En als ik mijn afval bij jou in de tuin gooi, dan kun je aangifte doen. Maar als we rommel in de natuur gooien, kan de natuur ons dan aanklagen? Dat zou moeten kunnen en de VN moeten dat mogelijk maken”, zegt Kumar.
Kumar wijst erop dat milieucriminaliteit, van het lozen van giftige stoffen tot vernieling van natuurlijke hulpbronnen door militairen, betiteld zouden moeten worden als “misdaden tegen de natuur”.
Maar sommige diplomaten en milieuactivisten betwijfelen of zo’n rechtbank op voldoende politieke steun kan rekenen van de 192 lidstaten van de Verenigde Naties. Franoise Burhenne-Guilmin, adviseur bij het Environmental Law Centre van de Zwitserse International Union for the Conservation of Nature and Natural Resources (IUCN), denkt ook dat het voorstel op juridische en logistieke problemen zal stuiten.
“De IUCN heeft hier geen officieel standpunt over, maar leden van de Commissie voor Milieurecht (CEL) hebben er in het verleden al eens over gediscussieerd”, zegt hij. Het idee van een rechtbank voor milieumisdaden kreeg toen geen steun van CEL, omdat de leden concludeerden dat het oprichten van zo’n rechtbank niet haalbaar was. “Daarvoor moet overeenstemming bestaan over wat een misdaad tegen de natuur precies is”, zegt Burhenne-Guilmin.
Zelfs als een rechtbank er komt, zou het volgens hem erg moeilijk zijn om de regels vast te stellen waaronder het instituut zou moeten functioneren, zegt hij.
De afgelopen jaren werden sommige zaken die verband hielden met milieuschade aan nationale rechtbanken voorgelegd. Een belangrijke zaak was die over de olietanker Exxon Valdez, die op de klippen en daarbij tientallen miljoenen liters ruwe olie verloor. Een rechtbank in Alaska stemde in met een schadevergoeding van vijf miljard dollar aan ongeveer 34.000 vissers die gedupeerd werden door de ramp. Het bedrag werd later gehalveerd door een andere Amerikaanse rechtbank waar Exxon Mobil in beroep was gegaan.
Meer recent kreeg een handelaar in verbruiksartikelen een boete van 200 miljoen dollar opgelegd voor het lozen van giftig afval voor de kust van Ivoorkust. Het was een van de hoogste boetes die ooit in Afrika werden opgelegd voor het veroorzaken van milieuschade.
Kumar vindt dat de VN het milieu op een verkeerde manier benaderen, omdat ze ervan uitgaan dat de natuur ten dienste staat van de mens. “Om die reden moet de natuur beschermd worden. Dat is een benadering die bijna volledig uitgaat van nuttigheidsdenken. Mensen zijn superieur en belangrijker dan al het andere leven op aarde”, zegt Kumar. “Die zienswijze is niet meer van deze tijd. De Verenigde Naties moeten inzien dat milieu, ecologie en de mensheid van elkaar afhankelijk zijn en dat ze onlosmakelijk met elkaar verbonden zijn in het levensweb.”