Einde politieke benoemingen bij VN nog niet in zicht

De machtigste VN-lidstaten en de grote donors van het internationale systeem hebben altijd al een voetje voor gehad bij de verdeling van de belangrijkste internationale bestuursmandaten. Maar dit jaar scoren ze wel erg goed. De drie topbenoemingen die VN-secretaris-generaal Kofi Annan sinds begin dit jaar uitvoerde, maakten twee Britten en één Amerikaan gelukkig. Ann Veneman, de ontslagnemende Amerikaanse minister van Landbouw, komt aan het hoofd van het VN-kinderfonds Unicef. De Brit Mark Malloch Brown werd de nieuwe stafchef van Annan, en op de visitekaartjes van diens landgenoot David Veness komt onder-secretaris voor Veiligheid.

Annan heeft de 191 VN-lidstaten gevraagd kandidaturen in te dienen voor de drie belangrijkste functies die momenteel vacant zijn. De VN zoeken een opvolger voor Malloch Brown als nieuwe bestuurder van het VN-Ontwikkelingsprogramma, een vervanger voor de wegens seksuele intimiteiten verwijderde Hoge Commissaris voor de Vluchtelingen Ruud Lubbers, en een nieuwe chef voor het Bureau voor Interne Controlediensten (OIOS), waar Dileep Nair uit Singapore moest vertrekken. De drie nieuwkomers krijgen de rang van ondersecretaris-generaal, de op twee na hoogste functie bij de VN. De VN willen voortaan op zoek gaan naar mensen met een onweerlegbare en professionele integriteit. Annan zegt dat de benoeming van de drie nieuwe topmensen gebaseerd zal zijn op transparate selectiecriteria die moeten leiden naar de kandidaten met de beste kwalificaties. De verdiensten van de kandidaten gaan zwaarder doorwegen dan de geografische diversiteit waar de VN vroeger een punt van probeerden te maken.

Maar VN-watchers waarschuwen voor die nieuwe koers. Volgens Jeff Laurenti, een VN-expert van de Amerikaanse denktank Century Foundation, stuiten de nieuwe selectiecriteria die Annan voorstelt in heel wat ontwikkelingslanden op groot wantrouwen. Ze zien er een poging in om een einde te maken aan de geografische verdeelsleutels en het rotatieprincipe die ontwikkelingslanden tot hiertoe in staat stelden toch een deel van de topfuncties voor zich op te eisen. Dat is geen ongegronde vrees, oordeelt Laurenti. Om ervoor te zorgen dat de ontwikkelingslanden behoorlijk vertegenwoordigd blijven in de hiërarchie, zullen de hervormers die vooral op basis van verdienste willen selecteren, een systeem moeten uitdenken dat plaats laat voor positieve actie.

Toch ziet Laurenti in de overstap naar een selectiesysteem waarin de herkomst van kandidaten voor VN-topfuncties minder zwaar doorweegt, kansen voor de VN om betere bestuurders te vinden en zich voor een deel te bevrijden van de patronage door de grote landen. Maar volgens Jim Paul, de directeur van het Global Policy Forum in New York, is het niet realistisch te verwachten dat de VN nu opeens topmedewerkers zullen gaan selecteren louter op basis van de intrinsieke kwaliteiten van de kandidaten. De topbenoemingen waren altijd het resultaat van een harde machtsstrijd tussen de lidstaten, en dat gaat volgens hem niet veranderen. Eerdere pogingen om de verdienste van de kandidaten te laten doorwegen, hebben weinig opgeleverd. En de recente benoeming van Veneman, Malloch Brown en Veness doen volgens Paul uitschijnen dat er weinig veranderd is. Misschien vormen de nieuwe selectiecriteria enkel een rookgordijn voor pogingen van grote lidstaten en donorlanden om hun invloed nog te vergroten, speculeert Paul. Hoe donors denken is volgens hem duidelijk: als onze kandidaat de voorkeur krijgt, verhogen we onze bijdrage.

De macht in de VN berust bij de landen die het geld binnenbrengen, denkt ook Katarina Sehm Patomaki, bestuurssecretaris van het Netwerk Instituut voor Mondiale Democratisering (NIGD), een denktank met medewerkers in Peru en Finland. De VS zijn goed voor 22 procent van de VN-begroting, en dus hebben ze ook veel te zeggen over het personeelsbeleid. Volgens Patomaki kan die invloed enkel worden teruggedrongen door andere financieringsbronnen aan te boren voor de VN. Op die manier kunnen de VN de onafhankelijke organisatie worden die ze altijd had moeten zijn.

VN-secretaris-generaal Kofi Annan is zelf afkomstig uit Ghana - een resultaat van een ongeschreven rotatieprincipe dat alle werelddelen aan de beurt laat komen bij de keuze van een nieuwe VN-chef. Zijn adjunct-secretaris-generaal Louise Frechette heeft de Canadese nationaliteit. Het zogenaamde kabinet van Annan, de 31 ondersectarissen-generaal en de directeurs van de vijf regionale VN-commissies die een grote invloed hebben op de secretaris-generaal, telt 14 vertegenwoordigers uit de ontwikkelingslanden. (PD/ADR)