Haïti viert 200ste verjaardag met opgeheven hoofd

In verschillende landen zijn het komende jaar activiteiten gepland naar aanleiding van deze tweehonderdste verjaardag en het Internationale Herdenkingsjaar van de Strijd tegen de Slavernij. De Haïtiaanse onafhankelijkheid was heel belangrijk voor de bevrijding van het Caribische gebied en de historische banden tussen Haïti en Jamaica worden niet voldoende benadrukt, zegt Verene Shepherd, professor aan de Universiteit van West-Indië. Na de ontvoogding en de onafhankelijkheid van Haïti vluchtten Afrikaanse slaven uit Jamaica met schepen naar Haïti. Daar konden ze een bestaan in vrijheid opbouwen. De ideologie van de Haïtiaanse revolutie had invloed op de slavenbevolking in de hele Cariben. Vrije mensen uit Haïti vestigden zich in andere landen van de regio en destabiliseerden het slavernijsysteem.

De Haïtianen hebben het niet gemakkelijk gehad om tweehonderd jaar onafhankelijk te blijven. Haïti was altijd erg geïsoleerd en we hadden niet veel contacten. We konden niet rekenen op veel hulp van de industrielanden en dus waren we op onszelf aangewezen, zegt de Haïtiaanse ambassadeur Jean-Gabriel Augustin. Haïti heeft dan wel een historische erfenis om trots op te zijn, maar het worstelt al decennia met economische, sociale en politieke problemen. Het land mag op 1 januari 2004 zijn tweehonderdste verjaardag vieren als armste land van het westelijk halfrond. De voorbije maanden wordt het eiland regelmatig opgeschrikt door betogingen tegen de regering van president Jean-Bertrand Aristide, die een waar schrikbewind voert tegen zijn politieke tegenstanders.

Professor Shepherd vindt dat Haïti in de Cariben en eigenlijk ook in de hele wereld te negatief wordt bekeken. Vele decennia na het afschaffen van de slavernij heersen er nog altijd veel negatieve gevoelens over de geschiedenis van de slavernij en de slavenhandel. In een poging om daar verandering in te brengen, lanceerde de UNESCO in 1994 al het project van de ‘Slavenroute’. In veel landen werd vrijwel niet gesproken over de slavernij. Onze campagne loopt dan ook onder het motto dat de stilte moet worden verbroken, zegt Alwin Bully, voorzitter van het Jamaicaanse team dat het herdenkingsjaar organiseert. UNESCO wil dat de mensen zowel aandacht hebben voor de negatieve aspecten van de slavernij - het lijden van de gevangenen, de ontworteling uit hun thuisomgeving, de vernieling van hun cultuur en taal - als voor de positieve kanten, zoals de invloed van de Afrikaanse cultuur op de wereld.

UNESCO wilde het slavernijproject weerklank geven over de hele wereld en daarom zochten we een aanknopingspunt. Dat vonden we in de tweehonderdste verjaardag van de Haïtiaanse revolutie en de impact daarvan op de wereld. Haïti is voor ons een springplank om de slavernij bespreekbaar te maken, aldus Bully.

Pat Ramsey van de Jamaicaanse universiteit voor Technologie stelt dat de activiteiten de Jamaicanen en andere inwoners van de Cariben moet laten nadenken over hun houding tegenover de Haïtianen. Wij moeten de Haïtianen die nu hun toevlucht zoeken op ons eiland met respect behandelen. We mogen de historische achtergrond niet vergeten.

Ramsey ziet nog altijd een verband tussen de trotse geschiedenis van het land en het gedrag van de Haïtianen vandaag. Zij hebben veel problemen, maar zij kijken je recht in de ogen, ook al oefenen zij een ondergeschikte functie uit. Ze hebben een gevoel van trots dat van diep binnenin komt. Volgens Bully liggen ook de oorzaken van de huidige problemen in Haïti heel diep. De verscheidene revoluties, de politieke opschudding, de kwestie van het leiderschap en de manier waarop het leiderschap heeft gefunctioneerd - het zijn allemaal gevolgen van een aantal gebeurtenissen, zowel op economisch als op politiek vlak. Tweehonderd jaar geleden heeft Haïti de enorme stap gezet en de revolutie gewonnen, zelfs voor ook maar één ander Afrikaans land aan zoiets dacht. Maar tegelijk waren er administratieve procedures die tot problemen hebben geleid. Zo moest Haïti bijvoorbeeld herstelbetalingen uitkeren aan Frankrijk voor het beëindigen van de slavernij. Dat geld eist Aristide nu terug van Frankrijk voor de heropbouw van zijn land.

Vorig jaar beslisten meer dan vijfhonderd vertegenwoordigers tijdens een conferentie in Barbados om een rechtszaak aan te spannen tegen Frankrijk, Groot-Brittannië, Duitsland en België om die landen aan te zetten tot het betalen van een vergoeding voor de slavernij. Zij richtten zich vooral tegen Frankrijk, omdat het Haïti had gedwongen 150 miljoen (oude Franse) frank te betalen voor het uitroepen van de republiek nadat de slaven in 1804 de Franse koloniale troepen hadden verslagen. De Haïtiaanse regering heeft het geld tussen 1825 en 1922 betaald, als vergoeding voor Frans eigendom dat tijdens de slavenopstand was vernield.