Hoorn van Afrika heeft vooral slimme investeringen nodig

Op het eerste gezicht lijkt de strijd tegen de honger in de Hoorn van Afrika een hopeloze zaak. Meer dan 13 miljoen mensen in Somalië, Kenia, Ethiopië, Eritrea en Djibouti hebben te weinig te eten als gevolg van de zoveelste droogteramp in de regio. De Hoorn bestaat voor het grootste deel uit droge gebieden. Is daar wel landbouw mogelijk die de bevolking duurzaam kan voeden?

Meer dan woestijnen

De deelnemers aan top in Changwon klonken daar verrassend optimistisch over. “Droge gebieden zijn geen woestijnen zoals vaak wordt gedacht”, zegt Anne Juepner van het Ontwikkelingsprogramma van de VN (UNDP). “Meer dan de helft van alle koeien, schapen en geiten op deze planeet grazen in droge gebieden, terwijl er ook veel graan wordt geteeld.”

Ook de graanschuren van de VS, de pampa’s van Argentinië en de belangrijkste tarwegebieden van Oekraïne en Kazakhstan behoren tot de droge gebieden, net als de omgeving van miljoensteden als Los Angeles, Mexico-stad, Delhi, Cairo en Peking.

In alle droge gebieden op deze planeet samen leven twee miljard mensen. Met problemen kampen vooral de naar schatting één miljard mensen in droge gebieden in ontwikkelingslanden die extreem arm zijn, stelt het UNDP in een nieuwe rapport, Het vergeten miljard. Sommige van die bevolkingsgroepen overleven al duizenden jaren in erg droge omstandigheden. Vaak is er niet veel nodig voor grootschalige hongercrisissen. Als landen hun grenzen sluiten voor nomadische veetelers of hun bewegingsvrijheid op andere manieren inperken, kan één seizoen met minder regen al tot dramatische voedseltekorten leiden.

De bewoners van droge gebieden krijgen te weinig aandacht van hun regeringen en van hulporganisaties, zegt Juepner. Regeringen investeren er vaak nauwelijks in wegen, scholen en andere infrastructuur. Donors oordelen ook vaak dat investeren er weinig zin heeft.

Geen druppels op een hete plaat

In de Hoorn van Afrika heeft de combinatie van slecht bestuur, instabiliteit, het uitblijven van investeringen en opeenvolgende droogteperiodes nu geleid tot een hongersnood van gigantische proporties.

Zonder hulp kunnen de getroffen bevolkingsgroepen er niet bovenop komen. Er lijken enorme inspanningen nodig, maar als het geld goed wordt besteed, zijn het geen druppels op een hete plaat, zegt Juepner. Zelfs kleine investeringen die goed gericht worden, kunnen veel veranderen. Juepner haalt het voorbeeld aan van een klein UNDP-project dat boeren in het noordwesten van Kenia helpt aloe vera te verbouwen en er zeep uit te maken. Die zeep verkoopt erg goed in Kenia. De uitdaging is genoeg geld te vinden voor dergelijke projecten, en niet alleen voor de noodhulp waar zoveel mensen in de regio behoefte aan hebben.

De regeringen in de Hoorn van Afrika doen er ook goed aan de traditionele nomadische veeteelt te steunen, al lijkt dat een ouderwetse en riskante praktijk. Te veel vee leidt tot verwoestijning, maar nieuwe studies tonen aan dat droge gebieden ook schade ondervinden als ze helemaal geen vee meer doorheen trekt. “Gebieden waar de erosie heeft toegeslagen en de bodemvruchtbaarheid is verminderd, herstellen veel sneller met een aangepast veebestand dan wanneer ze helemaal afgegrendeld worden”, zegt Juepner.

Nomadische veeteelt maakt deel uit van de oplossing voor de crisis in de Hoorn van Afrika, zegt ook Pablo Manzano, de coördinator van het Wereldinitiatief voor Duurzame Veeteelt. Mobiele boeren kunnen zich makkelijker aanpassen aan veranderende weersomstandigheden. Regeringen moeten dergelijke veetelers steunen, onder meer door hen in staat te stellen makkelijker de landsgrenzen over te steken, door drenkplaatsen beter te beheren en door in flexibele scholing en gezondheidszorg te voorzien.

Volgens Manazano moeten er eerder vraagtekens geplaatst worden bij de geïrrigeerde landbouw, een oplossing waar veel beleidsmakers bij zweren. Dergelijke projecten leiden snel tot de uitputting van schaarse watervoorraden en veroorzaken ook conflicten met traditionele veehouders.