Machtsoverdracht in klimaat van onzekerheid

De nieuwe president Ndayizeye zal worden bijgestaan door vice-president Alphonse Marie Kadege, een Tutsi. Ndayizeyes ambtstermijn blijft beperkt tot achttien maanden. In november 2004 zouden er dan vrije verkiezingen moeten volgen. De beurtrol werd als overgangsregeling overeengekomen in augustus 2000, in het kader van het Arusha-akkoord voor vrede en verzoening in Burundi. De deling van de macht tussen de twee belangrijkste partijen - de Tutsi-partij Uprona (Union pour le progrès national) en de Hutu-partij Frodebu (Front pour la démocratie au Burundi) - geldt trouwens op alle politieke niveaus: ministeries, parlement, justitie en administratie. Na jaren van staatsgrepen en dictaturen lijkt de politieke situatie in Burundi dus gunstig te evolueren.

Toch is de Burundese bevolking er absoluut niet gerust in. De burgeroorlog gaat maar door, ook al kondigden de voornaamste rebellengroeperingen in december vorig jaar een staakt-het-vuren af. Zowat dagelijks vallen er slachtoffers bij aanvallen van de opstandelingen in de heuvels, soms vlak in de buurt van de hoofdstad. De tienjarige oorlog heeft al meer dan 300.000 mensenlevens gekost. Zo’n 850.000 vluchtelingen zitten al jaren in kampen in Tanzania en op het platteland zoeken 300.000 boeren permanente bescherming in militaire kazernes aan de hoofdwegen. Duizenden intellectuelen, dokters en kaderleden zijn naar het buitenland gevlucht, met een ware ‘brain drain’ tot gevolg. In 2002 werd Burundi door het ontwikkelingsprogramma van de VN als derde armste land ter wereld geklasseerd.

De etnisch-politieke evenwichtsoefeningen van het Arusha-akkoord zouden vertrouwen moeten wekken, maar ze doen dat allerminst. President Buyoya - die als majoor in 1996 zelf via een staatsgreep aan de macht kwam - heeft heel lang geweigerd plaats te ruimen voor zijn opvolger. Pas op 28 maart heeft hij onder druk van de politieke klasse, de civiele maatschappij, de Kerk en de internationale gemeenschap zijn vertrek bevestigd. De vasthoudendheid van Buyoya heeft vooral in Bujumbura tot groeiende onrust geleid. Velen vrezen ook dat de wissel aan de top tot wraaknemingen zal leiden. Sinds de Burundese onafhankelijkheid leverden de Hutu’s nog maar één keer de president, en precies de moord in 1993 op de Hutu-president Melchior Ndadaye gaf het startsein voor de burgeroorlog.

De reactie van het Burundese leger op de ‘aflossing’ van 1 mei is al even moeilijk in te schatten. Bijna alle officieren zijn Tutsi’s uit het zuiden, de regio van vice-president Kadege. Aan hun trouw aan de nieuwe Hutu president wordt door waarnemers sterk getwijfeld. Het Arusha-akkoord voorziet nochtans in de vorming van een echt nationaal leger, met de helft Hutu’s en de helft Tutsi’s. De rebellen dienen daartoe druppelsgewijs in het reguliere leger geïntegreerd te worden. De demobilisatie en integratie van de rebellen verloopt echter bijzonder moeizaam: de Afrikaanse vredestroepen - 3500 man sterk - onder leiding van Zuid-Afrikaan Binda Sipho die daarbij moeten helpen, worden pas sinds kort ingezet.

Veel gewone Burundezen geloven dat corrupte en misdadige politici van beide zijden in Arusha een deal hebben gesloten: niet om de bevolking te helpen, maar om de macht te verdelen en zo de eigen onschendbaarheid te verzekeren. In regeringskringen vindt men inderdaad mensen die ervan verdacht worden verantwoordelijk te zijn voor slachtingen en massale schendingen van de mensenrechten. De kans dat zij ooit worden berecht is bijna onbestaand.

(IPS-Syfia)