Mensenrechtenschendingen houden WK in Qatar niet tegen

De organisatie van het WK in Qatar kwam in opspraak toen bleek dat de organisatoren arbeiders gingen werven in het straatarme Nepal. Met beloftes over een degelijk loon werden ze naar Qatar gelokt om daar in erbarmelijke omstandigheden aan de WK-infrastructuur te werken. De Britse krant The Guardian schreef op 24 januari dat er in de afgelopen twee jaar niet minder dan 382 Nepalezen het leven hebben gelaten in Qatar. De krant baseerde zich daarvoor op rapporten van de “Pravasi Nepali Co-ordination Committee”, de organisatie die zich om de rechten van de Nepalese gastarbeiders bekommert.

Zwarte lijst

De regering van Qatar zond een brief naar het Europees Parlement in Brussel, waar de hoorzitting plaatsvond, om een antwoord op de kritiek te bieden. Qatar zegt dat het dit jaar al vijfhonderd bedrijven op een zwarte lijst gezet heeft, vorig jaar waren dat er zelfs tweeduizend. Die bedrijven hadden zich schuldig gemaakt aan een slechte behandeling van hun personeel. Deze week had de organisatie van het WK ook al een rapport van vijftig pagina’s uitgebracht waarin beloftes staan over betere arbeidsomstandigheden.

De voorzitster van de parlementaire hoorzitting, het groene Europarlementslid Barbara Lochbihler, zei dat het rapport een goede eerste stap is, maar dat een meer systematische aanpak nodig is. Zo moet het systeem van de zogenaamde “kafala” worden afgeschaft, vindt ze. ‘Er zijn een aantal verbeteringen wat betreft de werkomstandigheden, maar de regering heeft nog geen signaal gegeven dat het de kafala wil hervormen of een specifiek systeem voor migranten wil opstarten’, zei ze.

Neo-feodaal

Het systeem van de kafala houdt in dat werknemers een deel van hun rechten moeten afstaan aan hun werkgever. Die wordt als het ware eigenaar van zijn arbeiders. Het systeem wordt door critici als “neo-feodaal” voorgesteld, en daar lijkt het ook echt op als je weet dat arbeiders hun paspoort moeten afgeven en dus niet naar huis kunnen zonder toestemming van hun werkgever.

Theo Zwanziger zei daarover in Brussel: ‘Dit feodaal systeem bestond al lang voor het WK. Wat verwachten jullie van een voetbalbond? De FIFA is niet de wetgever in Qatar.’

Hij zei ook dat hij de arbeidsomstandigheden “absoluut onaanvaardbaar” vindt, en voegde eraan toe dat mensenrechten een grotere rol zouden moeten spelen bij de toewijzing van een WK aan een land door de FIFA. De FIFA zou ook nauwer gaan toezien op de werkomstandigheden van de arbeiders die aan de infrastructuur voor het WK van 2022 werken. Het WK weghalen uit Qatar is echter geen optie.

Contraproductief

Sharan Burrow, de algemeen secretaris van het Internationaal Vakverbond, was het daar niet mee eens. ‘Als u doorgaat met het plan een WK te organiseren in een land dat slaven tewerkstelt, is dat een schande voor het hele voetbal. Het systeem van kalafa moet ophouden. Ik wil weten hoe de FIFA zal garanderen dat het WK enkel doorgaat als er een hervorming van de kalafa komt en een verbetering van de rechten van werknemers.’

Zwanziger wilde die garanties niet geven. ‘Dat zou contraproductief zijn. Met druk en dreigementen gaan we niets bereiken. Er is beslist het WK 2022 aan Qatar toe te kennen, of ik dat nu leuk vind of niet’, zei hij.

De Frans-Algerijnse voetballer Zahir Belounis kwam ook getuigen in Brussel. Hij vertelde hoe zijn paspoort werd afgenomen en hij geen toestemming kreeg het land te verlaten. Hij was in een dispuut verwikkeld met zijn voetbalclub. Uiteindelijk zou hij 17 maanden tegen zijn wil in Qatar verblijven. ‘Het systeem van kafala is middeleeuws. Het enige wat ik wilde is naar mijn huis in Frankrijk terugkeren’, vertelde hij.