Tussen Amerikaanse hamer en Europees aambeeld

Roemenië, dat op een drafje lid werd van de Navo - waar de VS het voor het
zeggen heeft, is het eerste land dat met de Verenigde Staten een
‘onschendbaarheidverdrag’ ondertekende, dat Amerikaanse soldaten te allen
tijde buiten de jurisdictie van het ondertekenende land houdt. Inmiddels
volgden elf anderen, waaronder Israël, Oost-Timor, Afghanistan en
Tadzjikistan. De Amerikaanse president George W. Bush tracht met zo veel
mogelijk landen dergelijke verdragen te sluiten. Bush speelt in op artikel
98 van het oprichtingsverdrag van het kersverse Internationale Strafhof, dat
landen toestaat de uitlevering van een verdachte, bijvoorbeeld een
Amerikaanse soldaat, aan het hof te weigeren als het land in kwestie
daardoor een ander internationaal verdrag met de voeten treedt, in dit geval
een onschendbaarheidverdrag met de VS.

Het Internationaal Strafhof trad op 1 juli van dit jaar in werking en mag
oordelen over genocide, misdaden tegen de menselijkheid en oorlogsmisdaden.
Alleen als een land niet in staat is een verdachte te dagvaarden of
onvoldoende politieke wil toont, schiet het hof in actie. De meeste Europese
staten zijn hevige voorstander van het hof, maar Bush gomde in april de
Amerikaanse handtekening uit, bevreesd dat Amerikaanse soldaten het voorwerp
zouden worden van een politiek proces.

Roemenië oogstte in de hoogste Europese politieke regionen met zijn
ondertekening allesbehalve bijval. Wij geloofden dat Roemenië de
overeenkomst overhaast heeft ondertekend en dat maakt Brussel bezorgd,
verklaarde Europees commissievoorzitter Romano Prodi eind vorige week. Ook
het Europese parlement bezwoer de kandidaat-lidstaten, Roemenië incluis, om
geen onschendbaarheidverdragen met de VS te ondertekenen.

De Roemeense president Ion Iliescu schrok zich een hoedje. De beslissing
(om te tekenen) was een kans om de relaties met de VS op te krikken. Kritiek
van de EU is een nieuw fenomeen. We hadden het niet verwacht, maar we zullen
moeten leren omgaan met beide partijen, zucht Ileiescu.

De Roemeense autoriteiten, geschrokken door de barse taal van de EU, maakten
een diplomatische kwartslag. Boekarest betreurt luidkeels dat het de
Europese Unie niet op het hoogste politieke niveau om raad had gevraagd,
tijdens een bijeenkomst met Prodi vorige donderdag beloofde de Roemeense
eerste minister Adrian Nastase dat zijn land geen verdere afspraakjes met de
VS zal maken, totdat de EU een gezamenlijke standpunt omtrent het Strafhof
heeft ingenomen. De hete aardappel mag ondertussen afkoelen, Roemenië laat
de groten de zaak bespreken, in de vrolijke wetenschap dat verdere
onderhandelingen tussen de EU en de VS de problemen zullen uitklaren. Over
de Roemeense handtekening moet Prodi zich niet druk maken, want die zal
worden opgenomen in een pakket waar later over zal beslist worden. In
diplomatieke kringen is dan ook te horen dat de zaak nu overgewaaid is: het
Roemeense parlement zal het onschendbaarheidverdrag niet ratificeren, zo dat
het dode letter blijft.

Al hameren enkele hoge Roemeense ambtenaren op de soevereiniteit van hun
land en regering, toch zijn we nogal wiedes erg geïnteresseerd in wat
Brussel zal beslissen. Als de EU een gemeenschappelijk standpunt had
ingenomen vóór Roemenië het onschendbaarheidverdrag met de VS ondertekende,
hadden de zaken er anders voor gestaan, verklaart de Roemeense
onderhandelaar voor EU-betrekkingen Vasile Puscas. Toch betekent dat niet
dat Roemenië het lichtend pad naar de Europese stal schaapachtig volgt.
Volgens analisten zullen Roemeense diplomaten de komende maanden blijven
proberen de derde weg te vinden, tussen de soms gevaarlijke avances van Navo
en EU.