Verzet in Irak waarschijnlijk ongebroken - analyse

De meeste waarnemers gaan ervan uit dat Saddam Hoessein geen of enkel een heel beperkte rol speelde bij de coördinatie van de acties tegen de bezetting. In de kleine schuilplaats waar hij werd gevonden, was geen communicatieapparatuur aanwezig. Ook eerder waren de Amerikaanse militairen er nooit van uitgegaan dat de ex-dictator de touwtjes nog in handen had.

De voormalige Iraakse machthebber bleef volgens sommigen wel een belangrijk symbool voor de aanhangers van de Baath-partij in de ondergrond. Ook het feit dat hij ondanks grootschalige zoekacties ongrijpbaar bleef, stak misschien een hart onder de riem van Irakese en eventuele andere strijders die zich weigeren neer te leggen bij de Amerikaanse bezetting.

Optimisten oordelen dat de arrestatie van Saddam Hoessein in elk geval een demoraliserend effect zal hebben op het verzet. Michael O’Hanlon, een expert militaire aangelegenheden van de Brookings Institution, gelooft dat de aanhouding een verpletterende klap is voor de aanhangers van de ex-dictator. William Nash, een voormalige generaal uit het Amerikaanse leger die nu voor de Council on Foreign Relations werkt, maakt zich sterk dat veel mensen uit de zogenaamde Soennitische Driehoek - de vroegere machtsbasis van Saddam Hoessein - nu hun kar zullen keren en zullen gaan samenwerken met de Amerikaanse bezetting.

Maar de meningen zijn verdeeld over de vraag of de bezetting nu eenvoudiger zal worden. Volgens de Amerikaanse Democraat Jay Rockefeller, de voorzitter van de senaatscommissie Veiligheidsinformatie, vechten de opstandelingen in Irak niet voor Saddam; ze vechten tegen de VS. Ook Judith Kipper, een Midden-Oostenexperte van de Council on Foreign Relations, denkt dat de arrestatie van Saddam geen einde zal maken aan de opstand, de politieke chaos en de problemen die de heropbouw oproept. Volgens haar zal de Iraakse bevolking zich nu wel sneller durven verzetten tegen aanhangers van Saddam Hoessein of gewone criminelen die vroeger via intimidatie hun slag makkelijk konden thuishalen.

Juan Cole, een Irak-expert en docent geschiedenis aan de universiteit van Michigan, stelt dat Saddam waarschijnlijk al irrelevant was. De soennnieten in het centrum van het land die vermoedelijk verantwoordelijk zijn voor de meeste aanslagen, handelen volgens hem uit lokale beweegredenen. Sommigen zijn soennitische fundamentalisten die altijd een afkeer hebben gehad van de Baath-partij. Anderen zijn Arabische nationalisten die niet kunnen verkroppen dat hun land bezetten. Sommigen hebben angst dat Irak in de toekomst door sjiieten en Koerden zal worden gedomineerd. Van andere verzetslui zijn verwanten gedood of vernederd door de Amerikaanse soldaten. Er worden waarschijnlijk ook vendetta’s tussen clans uitgevochten.

De reactie van de sjiieten, de grootste bevolkingsgroep maar door Saddam Hoessein altijd onder de knoet gehouden, kan de problemen voor de Amerikaanse bezetters nog doen toenemen. Nu het einde van Saddam bezegeld is, kunnen de sjiieten meer moed vatten, denkt Cole. Sjiieten die gekant zijn tegen het Amerikaans beleid of zich verzetten tegen de bezetting, moeten niet langer angst hebben dat Saddam de macht kan heroveren als de Amerikanen opeens besluiten te vertrekken. Cole acht de kans reëel dat de sjiieten hun politieke bedeesdheid geleidelijk zullen afleggen en assertiever voor hun belangen zullen opkomen - bijvoorbeeld voor de spoedige organisatie van directe verkiezingen voor een nieuwe Iraakse regering. Daarbij zouden ze door hun overwicht in de bevolking veel macht naar zich kunnen toetrekken.

Ten slotte zijn er volgens het Amerikaanse leger ook buitenlandse moslimstrijders actief in Irak. De arrestatie van Saddam Hoessein zal waarschijnlijk nauwelijks invloed hebben op hun motivatie. Of de buitenlandse terroristen echt bestaan en hoe groot hun slagkracht is, zal misschien de komende weken blijken.