Vrije pers steeds meer onder druk in Slovakije

Rastislav Kuzel, media-analist van MEMO98, een niet-gouvernementele organisatie (ngo) in Bratislava, noemt de ontwikkelingen bij de publieke zender STV “alarmerend”, vooral in het licht van komende verkiezingen. Die staan gepland voor deze zomer. “De eerste tekenen dat de regering de STV gebruikt als propagandamiddel, zijn er al.”
Kort geleden werd een verslaggever van het tv-station ontslagen, na een controverse over een documentaire waarin de besteding van Europees geld onder de loep werd genomen. In de documentaire werd onthuld dat geld bestemd voor sociale zekerheidsprojecten van de minister van Arbeid, Viera Tomanova, naar projecten ging waarbij parlementariërs en hun vrienden direct betrokken waren.
De documentaire, die in oktober zou worden uitgezonden, werd een paar uur voor de uitzending geschrapt in opdracht van STV-baas Stefan Niznansky. Hij was voor zijn benoeming bij STV media-adviseur van de huidige minister van Arbeid. Volgens Niznansky hadden de makers van de documentaire zich niet aan interne redactionele procedures gehouden. Hij kondigde ook sancties aan tegen de betreffende journalisten. Het misbruik van het Europese geld werd eerder deze maand bevestigd na een audit door Brussel.

Dienstbaar

Het tv-station wordt sinds deze maand ook beschuldigd van eenzijdigheid, vanwege de keuze van gasten in een bekend zondags debatprogramma. Normaal gesproken worden voor dat programma een regeringsvertegenwoordiger en een oppositielid uitgenodigd. Op de eerste zondag van dit jaar waren de enige gasten echter premier Robert Fico, parlementsvoorzitter Pavol Paska - lid van Fico’s Smerpartij - en president Ivan Gasparovic, die, hoewel hij een politiek neutrale post heeft, vorig jaar zei “praktisch lid van de Smer” te zijn.
Volgens de oppositie was het programma een grote propagandashow. “Dit, en het ontslag van de verslaggever die betrokken was bij de documentaire, laat zien dat er politieke druk wordt uitgeoefend op het station door de regerende coalitie”, zegt Kuzel.
De STV ontkent dat er politieke motieven meespeelden bij het ontslag van de journalist en de keuze van de gasten voor het debatprogramma. Sinds de huidige regering aan de macht kwam in 2006, klagen journalisten van de tv-zender echter al dat ambtenaren en politici zich bemoeien met de berichtgeving.
In oktober 2006 verklaarde de chef nieuwsdienst van STV, Roland Kyska, gebeld te zijn door premier Fico. De premier liet hem weten wat hij verwachtte van de verslaggeving over een staatsbezoek dat hij binnenkort zou afleggen. STV moest zich volgens Kyska “dienstbaar” opstellen.
Medewerkers van STV verklaarden ook dat de woordvoerster van de premier en de minister van Cultuur, Marek Madaric, bij andere gelegenheden hadden gebeld om de manier waarop het nieuws gepresenteerd was, te bespreken.
In 2007 namen elf redacteuren ontslag, omdat ze vonden dat ze onder censuur moesten werken en omdat de nieuwsvoorziening in hun ogen teveel beïnvloed werd vanuit de politiek.

Smaad

Tussen de regering en de gedrukte media is al langer een strijd gaande. De relatie tussen de regering en deze media is niet zo slecht geweest sinds het regime van Vladimir Mecia in de jaren negentig. Dat regime bracht Slovakije in een internationaal isolement. Mensenrechtengroeperingen wezen destijds onder meer op de manipulatie van de publieke media door de overheid.
Politici van de regering uiten zich sinds 2006 al beledigend tegenover journalisten. Fico maakte ze uit voor corrupt, dom, leugenaars, idioten en hoeren. In december vorig jaar vergeleek hij uitgevers van gedrukte media met de maffia. Ze zouden samenzweren om hem in diskrediet te brengen. Eén uitgever heeft inmiddels een rechtszaak aangespannen tegen de premier.
Fico en andere hoge politici spanden op hun buurt zaken wegens smaad en laster aan tegen kranten en tijdschriften. Fico haalde daarmee vorig jaar 100.000 euro aan schadevergoedingen binnen. Sommige critici noemen die bedragen buitenproportioneel, gezien het feit dat een gemiddeld jaarinkomen in het land 10.000 euro bedraagt. De smaadzaken zijn in hun ogen puur bedoeld om kritische media te verzwakken.
In april 2008 werd een nieuwe wet aangenomen, die kranten verplicht om de reactie te publiceren van iemand die vindt dat zijn reputatie geschaad is door een artikel, ook als de feiten in het artikel kloppen. De reactie moet op de plaats gepubliceerd worden waar eerder het artikel werd gepubliceerd. Bij weigering kan een krant een boete van maximaal 5000 euro tegemoet zien.