Wie controleert het world wide web?

Het internet wordt de ruggengraat van steeds meer menselijke activiteiten. De vraag wie het beheert, staat gezien het economische en politieke belang ervan centraal op de Wereldtop over de Informatiemaatschappij, die nog tot vandaag (vrijdag) in Genève loopt.

Het internet is natuurlijk niemands eigendom, maar sinds zijn ontstaan eind 1969 is het web al menigmaal van ‘beheerder’ veranderd. Onder zijn prototypische vorm was het een zaak van het Amerikaanse leger, dat via ARPANET, vertrouwelijke informatie uitwisselde over telefoonlijnen. Dat militaire netwerk werd later uitgebreid tot een netwerk van academici. Het werd NSFNNET, dat tegen 1990 100.000 servers telde.

In de aanvangsfase werden de standaarden op het internet bepaald door kleine groepen mensen die samen een internetgemeenschap vormden. De beslissingen groeiden bij consensus. Maar vanaf 1993 ontdekten regeringen en bedrijven het internet. Naarmate het groeide, namen grote organisaties het werk over. Dat was nodig om de snelle ontwikkelingen op mekaar af te stemmen en te waken over het principe van openheid en vrije uitwisseling van informatie.

Vandaag zorgen drie grote organisaties dat het internet blijft draaien. De Internet Engineering Task Force (IETF) bekommert zich om de architectuur en de werking van het net. De IETF bepaalt de technische standaard waarmee computers en servers met elkaar communiceren. Het World Wide Web Consortium (W3C) bepaalt de standaarden op het gebied van toegankelijkheid en gebruiksvriendelijkheid. De derde ‘gatekeeper’ is de Internet Corporation for Assigned Names and Numbers (ICANN), die internetadressen als .com, .int en .net toewijst.

Welke mondiale spelers zitten achter de drie organisaties? De IETF is een grote en relatief open internationale gemeenschap van netwerkspecialisten, operatoren, verkopers en onderzoekers. Het is een ouderwetse internetgemeenschap waaraan in principe iedereen kan deelnemen via e-mail. Het W3C-consortium is beperkt tot een aantal lidorganisaties die jaarlijkse bijdragen betalen. En de ICANN, een quasi-privé-bedrijf zonder winstoogmerk dat functioneert volgens Californisch recht, heeft een beheerraad die bedrijven, universiteiten en maatschappelijke organisaties vertegenwoordigt.

De kritiek op ICANN en W3C luidt dat hun werking onvoldoende transparant en democratisch is en dat met name Amerikaanse bedrijven een veel te grote vinger in de pap hebben.

De ICANN oogst het meeste kritiek. De organisatie werd in 1998 opgericht door de Amerikaanse regering met de bedoeling om het beheer over de domeinnamen – vroeger een zaak tussen het Amerikaanse ministerie van Handel en privé-bedrijven – over te dragen aan een internationale organisatie die alle maatschappelijke geledingen vertegenwoordigt. Dat proces, dat 2006 als deadline heeft gekregen, is nog niet helemaal voltooid. ICANN doorbrak wel het monopolie van het Amerikaanse bedrijf op de registratie van domeinnamen. Vijf nieuwe bedrijven - America Online, CORE, France Telecom, Melbourne IT, and register.com – hebben nu de toelating om domeinennamen toe te kennen. Tweeënvijftig andere hebben een aanvraag ingediend.

Regeringen als China, Brazilië en Zuid-Afrika klagen dat ICANN Amerikaanse bedrijven voortrekt en dat het enkel zaken doet in het Engels. De grote landen in het Zuiden vinden ook dat ze te weinig vertegenwoordigers hebben in de beheersorganen. In de aanloop naar de Wereldtop in Genève eisten zij dat de bevoegdheden van ICANN door de Verneigde Naties zouden overgenomen worden, maar de VS en de Europese Unie zijn gekant tegen dat idee. In de ontwerptekst die vandaag wordt goedgekeurd, wordt de zaak doorgeschoven naar de tweede WSIS-ronde, in 2005 in Tunis.

De Mexicaanse expert Alejandro Pisanty, een lid van de beheerraad van ICANN, vindt de kritiek dat de controle op het internet een zaak is van industrielanden onzin. “Universiteiten en sociale organisaties uit het zuiden participeren nu al erg goed in de ICANN,” zegt Pisanty, “hun vertegenwoordiging overschrijdt de minima die de ICANN zich oplegt om geografische diversiteit te garanderen.”

Volgens sommigen is de invloed van de ICT-sector onvermijdelijk en wenselijk, omdat bedrijven nu eenmaal de meeste know how op het vlak van ICT hebben. Het IETF, dat nog steeds als een online gemeenschap van internetkenners fungeert, staat onder druk van commerciële organisaties om het consensusmodel, dat te tijdrovend zou zijn, op te geven. Dat zegt alvast de Association for Progressive Communications (APC) in een rapport dat op de WSIS-top werd voorgesteld. De IETF staat volgens dat rapport ook “onder druk van regeringen en ordediensten om ‘afluisteren’ en opsporen van internetgebruikers beter mogelijk te maken via andere standaarden.”

Niet alle experts delen de roep om de controle over het internet in handen te leggen van een intergouvernementeel orgaan, bijvoorbeeld onder de vleugels van de VN. “Het internet ontwikkelt zich op eigen kracht en het is erg moeilijk om dat zelfcontrolerende model naar een centraal orgaan te vertalen,” zegt Raúl Echeberría van Latin American and Caribbean IP Address Registry (LACNIC), een organisatie zonder winstoogmerk die de internetadressen in de regio controleert. Er zijn gelijkaardige organisaties in Azië, Europa en Noord-Amerika, benadrukt Echeberría. “De overdracht van functies (vanuit de privé-sector) zal in 2006 rond zijn, het internet wordt zo onvermijdelijk losgekoppeld van Washington.”


***** +ICANN (http://www.icann.org/) +WSIS (http://www.itu.int/wsis/) +APC (http://www.apc.org/)