Het tegengif tegen de Uberfication van de economie

“Uber is het grootste taxibedrijf van de wereld, maar het heeft geen eigen taxi’s”. “AirBNB is de grootste hotelketen van de wereld, maar het heeft geen eigen kamers”. “Youtube is het grootste mediabedrijf in de wereld maar het heeft geen eigen content”. Het is de hippe en wat misleidende inteeltpraat die tegenwoordig de wereld van de innovatie overheerst. “Verandering is de enige constante”, brrrrr.

Uber is geen taxibedrijf WANT het heeft geen eigen taxi’s en AirBNB is geen hotelketen WANT het heeft geen hotelkamers. Was het maar zo eenvoudig. En onschuldig. Echte taxibedrijven zouden hun ritten gewoon door Uber kunnen laten plannen. Echte hotelketens zouden hun kamers via AirBNB kunnen verhuren. Wat het wel zijn, is een nieuw soort organisaties waar we op een andere manier over moeten nadenken.

Grondleggers van een nieuwe economie

De impact van deze nieuwe soort bedrijven zal groot zijn. Dankzij dit soort diensten kunnen we zelf kiezen waarmee en wanneer we ons inkomen gaan verdienen. Ik zou een paar dagen van de week kunnen rondrijden en bezorgen voor Uber, terwijl ik mijn vakantiehuis verhuur via AirBNB als ik er toch niet ben. Ondertussen help ik mee aan het coderen van software op Github en speel ik helpdesk op Stackexchange. Via betaalsystemen als Mobbr krijgt ieder zijn deel. Economische vrijheid en zelfbeschikking, niet meer werken voor een baas, op onhandige vaste tijden, elke dag dezelfde saaie collega’s met hun eeuwige voetbalpraatjes, dezelfde stompzinnige werkzaamheden, maar zelf kunnen kiezen.

Terwijl er ook nog eens grote duurzaamheidsvoordelen bestaan omdat middelen makkelijker kunnen worden gedeeld. Zodra beschikbaarheid via dit soort diensten goed genoeg is, is het niet meer nodig alle middelen (apparaten, machines, instrumenten, gereedschap, enz.) zelf nog in eigendom te hebben omdat we ze op elk gewenst moment kunnen gebruiken van anderen. Dit soort bedrijven vormen een nieuw soort economie die beter past bij de manier waarop we ons tegenwoordig in toenemende mate organiseren, in netwerken.

De exponentiële kracht van crowdsourcing

Het sleutelwoord is ‘crowdsourcing’. Crowdsourcen is het uitbesteden van productie aan een externe ‘crowd’, meestal aan ‘ons’, het internetpubliek. Aan de ene kant verzamelen dit soort bedrijven de vraag naar hun product (dienst) en aan de andere kant laten ze die producten leveren door een los verband van ‘free-lancers’. Bedrijven en organisaties die zijn gebaseerd op crowdsourcing noemen we platforms, of als je doorzichtig hip wilt doen_ ExO’s, van ‘Exponential Organisation’ zoals ze tegenwoordig worden genoemd. Een platform brengt producenten/leveranciers in contact met consumenten/afnemers en coördineert de productie indien nodig. Platforms op zichzelf zijn niets nieuws_ appstores en operating systems zijn platforms. Marktplaatsen en exchanges ook. Social networks. Zelfs de openbare weg is een platform.

Platformbedrijven hebben dankzij de crowdsourcing gemeen dat ze geen eigen productiemiddelen hebben maar die lenen van hun crowd. Geen gezeur met het kopen van machines of het werven van personeel als je die nodig hebt, en al helemaal niet met het weer verkopen en ontslaan als die niet meer nodig zijn. Dat maakt dat ze heel snel kunnen schalen, vandaar het ‘exponential organisation’. Een redelijk briljant business model, als je het aan de praat krijgt.

Uberfication leidt tot monopolies

Iedereen dus vrijheid dankzij Uber en co. Of toch niet? Deze diensten hebben namelijk iets paradoxaals omdat ze de vrijheid die ze ons brengen tegelijkertijd ook controleren. Het is vrijheid onder voorwaarde. Een platform is een single-point-of-control voor de economie die het zelf mogelijk maakt. En zoals tegenwoordig slechts een paar bedrijven de internet-economie beheersen (Google, Amazon, Apple, Cisco, Microsoft), zo zullen slechts een paar platforms het grootste deel van de nieuwe economie controleren.

Een Uberfication van onze economie. Deze economie zal een privaat beheerde zijn waar slechts een paar mensen onze rechten bepalen en het grootste deel van de opbrengsten incasseren. Als we ons voor werk en inkomen zo volledig gaan overgeven aan dit soort platforms dan is het Uber-model om heel veel redenen ongewenst. Het voelt ook niet goed_ als crowd wel alle middelen en arbeid inbrengen, maar geen medezeggenschap hebben en ook niet meedelen in de waardestijging van het bedrijf. In zo’n maatschappij zullen wij slechts geslaafde drones zijn, in competitie met AI’s en robots bovendien.

Blockchain technologie als tegengif

Met de komst van bitcoin is het mogelijk bedrijven te maken die eerlijk zijn. Bijzonder genoeg is bitcoin zelf ook zo’n bedrijf. Aan de éne kant is bitcoin namelijk een platform waarmee transacties kunnen worden uitgevoerd zodanig dat ze altijd voldoen aan de door de meerderheid toegepaste regels (onfraudeerbaar) en zodanig dat ze altijd ‘cash’ zijn (zonder tussenpartijen, de zender handelt altijd direct met de ontvanger, zoals met cash geld). Aan de andere kant is het bitcoin netwerk ook gewoon een zelfstandig draaiend ‘bedrijf’ dat betalingen faciliteert (meer correct_ transacties). Het heeft met Uber gemeen dat het geen eigen productiemiddelen heeft. Zoals Uber geen eigen taxi’s heeft, heeft het bitcoin netwerk geen eigen computers of databases, die crowdsourced het.

Zodra je de bitcoin software installeert, maak je actief deel uit van het netwerk, dan ben je een deel van het bedrijf. Het netwerk beloont deze levering van rekenkracht en opslag met vers gecreeerde bitcoins, waardoor we het ‘minen’ zijn gaan noemen. In tegenstelling tot Uber heeft bitcoin echter geen directie of vaste werknemers of aandeelhouders, en is het onmogelijk dat iemand (de directie, een hacker, de overheid) zo maar de regels verandert, anderen uitsluit of taken herroept. Bitcoin is een democratische anarchie, en zoiets bestond nog niet eerder op het internet. De enige manier om de werking van bitcoin te veranderen, is door veranderingen in de programmacode voor te stellen. Deze code is open-source en iedereen kan er aan werken. Zodra de community nieuwe code accepteert zal het automatisch uitrollen over het hele netwerk en zullen de nieuwe regels in werking gaan. Deze nieuwe regels zullen voor iedereen gelden, geen uitzondering.

Cut the middle man 

Op basis van bitcoin is het mogelijk platforms te maken waarvan iedere deelnemer automatisch ook eigenaar is, bijvoorbeeld naar rato van individueel ingebrachte arbeid en waarde. Zonder central points of failure, control of censorship. Niemand kan anderen verhinderen deel te nemen of dwingen andere voorwaarden te accepteren. De hele werking van zo’n platform kan worden geprogrammeerd in code die door open-source communities wordt ontwikkeld, zodat iedereen het kan controleren en er aan kan bijdragen. Om fraude, hacking, censuur of downtime onmogelijk te maken zal deze programmacode niet draaien op een centrale computer, maar op het bitcoin netwerk, dus overal tegelijkertijd.

Bij gebrek aan een betere naam worden dit decentralised autonomous organizations genoemd. Eigenaar worden van zo’n bedrijf is eenvoudig_ gewoon de app gaan gebruiken om taken uit te voeren. Inspraak in zo’n bedrijf is ook eenvoudig_ gewoon de code van Github downloaden en wijzigingen aanbrengen die wel of niet door de community zullen worden geaccepteerd. Of, als je geen expert bent op het gebied van elliptic curve cryptography, decentrale systemen en ook niet tien jaar ervaring hebt met het programmeren in de taal C++: zogenaamde feature requests indienen die dan door anderen worden geprogrammeerd. Of niet.

Hoe dan ook, de Uberfication van de economie heeft grote voordelen maar alleen indien voorzien van een flinke dosis Bitcoinification. Dit kan door de nieuwe Ubers te bouwen als gedecentraliseerde, autonome platforms. Laten we het een blockchain-platform noemen, naar de onderliggende technologie van bitcoin. Met blockchain-platforms kunnen grote delen van de overheid worden vervangen door een bitcoin-achtig netwerk, net als grote delen van de openbare nutsfunctie, zoals banken, vervoer, huisvesting, betaalsystemen, energiebedrijven, netbeheerders, verzekeraars, de RDW, het kadaster, enzovoort.

Denk niet dat het science fiction is, of verre toekomst_ de startup Lazooz.org heeft op deze manier een betere versie van Uber gebouwd, die wel de voordelen maar niet de nadelen heeft. Hoewel hun systeem problemen heeft met het vinden van gebruik(ers), is het gewoon operationeel. Lazooz bestaat alleen als een netwerk van apps, die draaien op onze telefoons en het deelt eigendom op naar rato van bijdragen. Het kan dus, nu al. Het wachten is op politieke partijen die het hun doel maken zoveel mogelijk van de overheid en nutsvoorzieningen overbodig te maken met dit soort technologie door de ontwikkeling ervan te subsidiēren en de vijandige, discriminerende regelgeving weg te nemen. Dan ga ik denk ik ook weer een keer stemmen.

Dit artikel verscheen ook eerder op de blog van Patrick Savalle.