Oog in oog met de moordenaar

Op 14 augustus 1985 gaf Hurtado, toen tweede luitenant, opdracht tot de moord op 69 vrouwen, kinderen en ouderen in het dorp Accomarca in de zuidelijke Andesregio Ayacucho in Peru. Ochoa en Pulido, destijds dertien en twaalf jaar oud, overleefden het drama door zich te verstoppen. Hun moeders en broers en zussen werden vermoord.
“Toen ik hem binnen zag komen, bewaakt door politieagenten, voelde ik me ongelooflijk opgelucht. Eindelijk wordt Hurtado berecht”, zegt Ochoa. Ze raakte in 1985 haar moeder en vijf broers en zussen kwijt.
“Ik wilde hem aanvliegen en ‘moordenaar’ schreeuwen, maar ik heb me ingehouden”, zegt Pulido, wiens moeder en negen maanden oude broertje slachtoffer werden. “Hij heeft zoveel ellende veroorzaakt onder onschuldige mensen. Nu wordt hij eindelijk berecht. Maar ik betreur het dat dat in de Verenigde Staten is en niet in Peru.
Op 11 februari getuigden de twee vrouwen voor een federale rechtbank in Miami (Florida), waar Hurtado is aangeklaagd door Ochoa en Pulido, namens leden van de Vereniging van Verwanten van de Slachtoffers van het Geweld in Accomarca.
De Peruaanse legerpatrouille onder leiding van Hurtado bereikte Accomarca op de bewuste dag om zeven uur ’s ochtends. Vrouwen en meisjes werden verkracht en de dorpsbewoners werden in twee huizen opgesloten. Vervolgens werd het vuur geopend en werden granaten gegooid. In een eerder interview met IPS zei Pulido dat de militairen, nadat de huizen tot de grond toe waren afgebrand, andere huizen doorzochten en er aten en dronken “om te vieren wat ze hadden aangericht”.
Tijdens de oorlog tegen de guerrillabeweging Lichtend Pad en kleinere rebellengroepen, tussen 1980 en 2000, werden ongeveer 70.000 mensen vermoord volgens de Waarheids- en Verzoeningscommissie. Hurtado werd in maart 2007 gearresteerd door de Immigratie- en Douanedienst (ICE) in Florida, omdat hij de immigratiewetgeving overtreden zou hebben.
Hij vluchtte in december 2002 naar Miami, toen Peru in opdracht van de Inter-Amerikaanse Mensenrechten Rechtbank de amnestieregeling ophief die eerder door president Alberto Fujimori (1990-2000) was ingesteld. De zaak tegen Hurtado werd daardoor in Peru heropend.
Zodra de Vereniging van Verwanten van de Slachtoffers van Geweld in Accomarca hoorde van de arrestatie van Hurtado, werd juridische actie voorbereid met hulp van Amerikaanse organisaties. Dat leidde uiteindelijk tot het getuigenis dat ze op 11 februari aflegden. Dat getuigenis werd onderbroken door de binnenkomst van Hurtado, die geen verplichting had de hoorzitting helemaal bij te wonen en maar kort aanwezig was.
“Hij vertrok weer omdat hij een lafaard is”, zegt Ochoa. “Hij toonde totaal geen spijt of schaamte. Hij keek ons niet eens aan. Toen ik z’n boeien zag, werd ik gelukkig. Ik zei tegen mezelf: dat is tenminste een begin van een boetedoening voor wat hij heeft aangericht.”
Volgende week reizen de vrouwen naar Accomarca, om de dorpsbewoners persoonlijk te informeren over de rechtszaak tegen Hurtado. “Ik kan mijn dorpsgenoten vertellen dat ze niet voor niets zo lang gewacht hebben. De moordenaar zit vast en hij komt niet meer vrij voordat hij voor alle aangerichte schade betaald heeft”, zegt Ochoa. Ik was bang dat het nooit zo ver zou komen.”
Volgens de Peruaanse advocaat van de overlevenden, Karim Ninaquispe, beslist de rechter in de eerste week van maart of de zaak een vervolg krijgt of niet. “Het getuigenis over de moorden was erg emotioneel”, zegt Ninaquispe. “De getuigen wisten te ontsnappen aan geweervuur en granaten en zagen wat de soldaten aanrichtten. De slachtoffers waren volgens hem 30 vrouwen, 23 kinderen en 16 mannen.
Tijdens het bewind van Fujimori werd Hurtado berecht door een militaire rechtbank, die hem tot zes jaar veroordeelde voor “misbruik van autoriteit”. Bij die rechtszaak beschreef hij het bloedbad tot in detail. Er is echter geen bewijs dat hij ook maar een deel van die straf heeft uitgezeten voordat Fujimori de amnestieregeling instelde. Hurtado keerde zelfs terug in actieve dienst, kreeg promotie en werd later geëerd als held door toenmalig legerleider Nicolás Hermoza.
Mocht de Amerikaanse rechter de zaak niet in behandeling nemen, dan hoopt Ninaquispe dat hij wordt uitgeleverd aan Peru, zodat hij berecht kan worden voor een speciale mensenrechtenrechtbank geleid door rechter Armando Salvador Neyra.