Zwarte braindrain verzwakt Zuid-Afrikaanse economie

Volgens Brian Khumalo, een partner van Leaders Unlimited, het grootste headhuntersbureau in Zuid-Afrika, verlaten elk jaar ongeveer 2000 zwarten met een goede opleiding het land. Andere schattingen liggen hoger. Volgens de officiële statistieken zijn vorig jaar 11.671 Zuid-Afrikanen voorgoed geëmigreerd, zowat 2.500 meer dan in 2002. De auteurs van ‘The Flight of the Flamingos, een studie die onlangs in Kaapstad werd gepubliceerd, stellen dat het echte aantal nog vier keer hoger ligt.

De meeste Zuid-Afrikaanse emigranten trekken naar de VS, Groot-Brittannië, Nieuw-Zeeland, Nederland en Australië. Door hun goede kennis van het Engels - en in het geval van Nederland ook soms van het Afrikaans - kunnen Zuid-Afrikaanse verpleegsters, artsen, leraren en ICT-experts zich in die landen snel aanpassen. De vertrekkers laten zich vooral leiden door de hoge misdaadcijfers in Zuid-Afrika en het vooruitzicht van een hoger loon. Maar Khumalo van Leaders Unlimited gelooft dat zwarte emigranten in het buitenland ook achter de diploma’s en kennis aangaan waarmee een hele reeks Zuid-Afrikaanse ballingen na het einde van het apartheidsregime in de jaren 90 naar hun land is teruggekeerd. Dankzij die bagage hebben veel van die terugkeerders het gemaakt in het nieuwe Zuid-Afrika.

Khumalo noemt de zwarte hersenvlucht heel ernstig. Het is goed dat mensen naar het buitenland trekken om internationale ervaring op te doen en nieuwe vaardigheden te verwerven. Maar het wordt een probleem als ze niet terugkeren. Ook de grote vakbondskoepel Cosatu ziet het vertrek van de zwarte toplaag met lede ogen aan - het gebrek aan kandidaten met een goede opleiding maakt het werkloosheidsprobleem volgens de organisatie nog erger.

In andere Afrikaanse landen gaat de leegloop nog sneller. Volgens Edward Ofori-Sarpong, de vice-rector van de Universiteit van Ghana, vertrekken elk jaar 70.000 Afrikanen met goede diploma’s voorgoed naar overzee. De Economische Commissie voor Afrika, een VN-orgaan, schat dat het zwarte continent sinds de jaren 80 meer dan een derde van zijn hoogopgeleide arbeidspopulatie aan de industrielanden is kwijtgespeeld. Zwart-Afrika moet daardoor elk jaar bijna 4 miljard euro uitgeven om buitenlandse expertise in te huren.