De FTT, eindelijk. En Gent: joepie!

Op 9 oktober 2012 lieten elf lidstaten van de Europese Unie weten dat ze een financiële transactietaks (FTT), beter bekend als tobintaks, willen invoeren. Daardoor kan de heffing in het kader van de zogeheten versterkte samenwerking (die minstens negen lidstaten vereist) ook echt worden ingevoerd. Speculatie – het loutere kopen en verkopen van allerlei financiële producten – wordt door de FTT minder winstgevend. De FTT legt immers een heffing van 0,1 procent op de verkoop van aandelen, valuta en obligaties en van 0,01 procent op afgeleide producten. De opbrengst zou rond de 50 miljard euro bedragen.

Toen het progressieve middenveld eind jaren negentig in enkele West-Europese landen een tobintaks eiste – het wisselen van geld belasten om er iets goeds mee te doen voor de armen van deze wereld – werd dat op meewarigheid onthaald door ministers van financiën als Didier Reynders, de Europese Commissie en het hele financiële establishment. ‘Ik vind ook dat er meer geld naar ontwikkelingssamenwerking moet gaan, maar waarom moet de financiële sector dat betalen?’ vroeg Herman Verwilst, voorzitter van het toen nog gloednieuwe maar intussen ter ziele gegane Fortis, in 2001. Omdat we geen reusachtige en superwinstgevende financiële sector willen waar niemand greep op heeft en die om de haverklap landen in een crisis stort, was het antwoord van de andersglobalisten.

Dat de FTT er nu komt, is de bekroning van het jarenlange werk van duizenden. Maar we zijn niet naïef: de strijd voor de taks heeft misschien de bedding geschapen, maar doorslaggevend voor de invoering ervan is dat de financiële sector een grote verantwoordelijkheid draagt voor de grootste crisis in zeventig jaar. Daardoor hebben de banken hun onaantastbaarheid verloren. Verder hebben regeringen geld nodig om de gevolgen van de crisis te verzachten. De Europese Commissie zelf hoopt op twee derde van de opbrengst van de FTT voor haar begroting. Die beslissing is nog niet genomen. Het is mogelijk dat een groter deel naar de nationale regeringen gaat. Wat die met de opbrengst zullen aanvangen is onduidelijk; in de huidige situatie is het allesbehalve zeker dat die aan ontwikkelingssamenwerking zal worden besteed, zoals destijds gevraagd: Europa worstelt nu zelf met recordhoge werkloosheid en toenemende armoede.

Bovendien ziet de wereld er nu anders uit dan vijftien jaar geleden. Opkomende landen als China, India en Brazilië hebben middelen genoeg om armoede te lijf te gaan. Bovendien zijn er nieuwe noden, bijvoorbeeld de gevolgen in het Zuiden van de klimaatverandering waarvoor het Noorden een historische verantwoordelijkheid draagt. Naarmate de wereld kleiner wordt, zullen er steeds meer mondiale publieke goederen zijn – internationale instellingen, vrede, gezondheid, financiële en sociale stabiliteit – die internationale middelen vergen. Een FTT kan helpen die internationale noden te lenigen.

EU-Commissaris voor belastingen Algirdas Semeta hoopt tevens dat de taks aanzet tot meer verantwoordelijkheid op de geldmarkten. Daartoe zal evenwel meer regelgeving nodig zijn (al zal de FTT sowieso speculatief gedrag onderdrukken). In die zin is de taks slechts een onderdeel van de lange strijd om de geldsector kleiner, minder winstgevend en dienstbaarder aan de samenleving te maken.

Er was er deze maand nog meer goed mondiaal nieuws. Dat de meerderheid van de Gentenaren bij de stembusgang verkoos om van Gent een sociaal-ecologische stad te maken, is niet alleen opwindend voor de Gentenaren, het is ook goed nieuws voor de rest van de wereld. Al zijn er natuurlijk veel meer Genten nodig als we de planeet willen behoeden voor ecologisch onheil. Juist daarom rust er een grote verantwoordelijkheid op Gent, zijn bestuurders – en zijn bevolking: participatie lijkt onmisbaar. Als Gent kan aantonen dat mensen in een milieuvriendelijke, warme en samenhangende stad ook goed hun brood kunnen verdienen, kan het anderen ervan overtuigen dat dit de weg is die we moeten gaan.