Gelijke kansen op de werkvloer

Gelijke kansen op de werkvloer

Zeven tot tien procent van de wereldbevolking leeft met een handicap, zo schat de Wereldgezondheidsorganisatie. Een behoorlijk hoog cijfer, en toch komen we weinig in contact met onze gehandicapte buur. Zeker op de werkvloer is hij of zij de grote afwezige.
Het werkloosheidscijfer bij personen met een handicap is hoog - in minder ontwikkelde landen loopt het cijfer op tot 80 procent. Als mensen met een handicap al een job veroveren, horen ze steevast tot de last hired - first fired, zo vertelt een recent rapport van de internationale arbeidsorganisatie (IAO).
Op economische dalmomenten vallen ze als eersten uit de boot. Ze krijgen meestal de minst betaalde en minst creatieve jobs, vaak alleen handenarbeid, een tendens die te wijten is aan de achterstand in onderwijs en opleiding. Het opleidingsaanbod is beperkt en het doorstromingsonderwijs is anno 2003 niet toegankelijk voor leerlingen met een handicap, zegt de IAO.
Komt daar nog bij dat fabrieken en kantoren volgestouwd lijken met vooroordelen. Werkgevers en collega’s denken nog altijd in clichés over de kunde of onkunde van hun collega’s met een handicap. Zo leeft het idee dat hun productiviteit lager ligt. Het gebrek aan een aangepaste werkomgeving vormt een ander struikelblok naar gelijke arbeidsintegratie.
Nogal wat werkgevers vrezen grote investeringskosten als ze hun werkomgeving moeten aanpassen aan werknemers met een handicap. Nochtans toont een Brits onderzoek aan dat de helft van de werkgevers niets moest investeren nadat ze iemand met een handicap hadden aangeworven. Wanneer er wel geïnvesteerd moest worden, bleken de kosten verwaarloosbaar te zijn. (td)

Belgische bedrijven minder sociaal?

België, nummer zes op de mondiale welvaartschaal, is alvast geen modelstaat op het vlak van de integratie van gehandicapten in de wereld van de arbeid. Onze werkgevers zijn weinig geneigd om mensen met een handicap aan te werven. Handiconsult, een project rond arbeidsintegratie in het reguliere arbeidscircuit, kwam in ons land niet van grond. Het project was geïnspireerd op ervaringen in Groot-Brittannië, waar commerciële consultancybedrijven werkgevers er wel toe wisten te overtuigen om werknemers met een handicap in dienst te nemen.
Of de Belgen dan minder sociaal zijn dan de Britten? ‘Niet echt,’ zegt Peter Debbaut, medeoprichter van Handiconsult. ‘Het verschil wordt vooral gemaakt door onze sociale zekerheid. De Belgische sociale zekerheid is uitgebouwd tot een stevig vangnet, met hoge vervangingsinkomens. Door te werken, verlies je dat inkomen, wat het financieel voordeliger en veiliger kan maken om niet te werken. Als je na een tijdelijk contract weer recht hebt op een invaliditeitsuitkering, kan het meer dan een jaar duren voor de hele papierwinkel weer in orde is.
Bovendien is onze bedrijfswereld nog niet erg doordrongen van de filosofie van het maatschappelijk verantwoord ondernemen.’ De nog zeer prille non-discrimatiewet is volgens Debbaut een handig instrument om de bedrijfswereld te sensibiliseren. ‘Het kan een nieuw mechanisme vormen om mensen attent te maken op hun verantwoordelijkheid. Al blijft arbeidsintegratie een mes dat aan twee kanten snijdt. Mensen met een handicap moeten zich bijvoorbeeld ook bevrijden van hun afhankelijkheidsreflex.’ (td)

Bij de kapper

Suzanne is 61 jaar, licht verstandelijk gehandicapt, en woont en werkt in het Brabantse Lennik. Haren bijeen vegen, handdoeken opplooien en heel lief lachen naar de klanten zijn haar sterkste kanten. Elke woensdag en vrijdag gaat ze enkele uren helpen bij kapsalon Jean-Claude.
Suzanne woont in vzw Zonnestraal, en is een van de negentien vrijwilligers die sinds een jaar in het Lennikse bedrijfsleven zijn ingeschakeld. Zo krijgen onder meer ook het vredegerecht, de bibliotheek en een onthaalmoeder hulp van licht mentaal gehandicapten van Zonnestraal.
Suzanne’s werkgever is alvast heel tevreden. Is hij een weldoener? ‘Natuurlijk is het uit menslievendheid dat je aan zo’n project meewerkt, maar intussen is ze wel een welkome hulp. Wat Suzanne doet, moet ik niet meer doen.’ Jean-Claude geeft toe dat hij in het begin een beetje terughoudend reageerde op het voorstel. Wat gaan de klanten daarvan vinden? Maar hij is blij dat hij toch de stap heeft gezet. En de klanten reageren heel positief. (wd)

Culturele verschillen

Mensen in diverse culturen kijken niet noodzakelijk op dezelfde manier naar mindervalieden. ‘Maar die culturele verschillen zijn relatief’, zegt Caroo Torfs van het Platform Handicap en Ontwikkelingssamenwerking. ‘Het klopt bijvoorbeeld dat mensen met een handicap in het Zuiden minder vaak worden weggestopt in aparte instellingen, maar dat heeft vooral te maken met het feit dat er eenvoudigweg geen instellingen zijn of dat ze onbetaalbaar blijven. Op die manier zijn deze mensen meer zichtbaar in de reguliere samenleving en kan je spreken van een grotere “integratie”. Maar dat wil niet zeggen dat ze beter af zijn.’
Wat wel verschilt, is de wijze waarop het gegeven in de verschillende landen wordt aangepakt. Westerse samenlevingen bekijken de gehandicaptensector vooral vanuit een medisch model, dat gebaseerd is op een individuele, verzorgende gedachte: hoe helpen we iemand overleven in een ontoegankelijke omgeving? We passen de fysieke omgeving aan, en daarmee riskeren we dat de verantwoordelijkheid en zelfredzaamheid van de mensen zelf vermindert. Zuidelijk Afrika vertrekt van een sociaal model: hoe geven we iemand met een handicap meer inspraak in onze samenleving? Opmerkelijk is bijvoorbeeld dat in Zuid-Afrika een tiental parlementsleden met een handicap zetelen, in Vlaanderen geen enkele.
Zuid-Afrika blinkt volgens Torfs uit in zijn progressief, inclusief gehandicaptenbeleid. ‘Maar het blijft beperkt tot beleidsmatige intenties, de realiteit hinkt mijlenver achterop.’ Het recht op inclusief onderwijs is in Zuid-Afrika bijvoorbeeld bij wet vastgelegd, maar in de praktijk hangt er nog steeds een groot stigma op gehandicapt zijn, zeker bij personen met een mentale achterstand of handicap.
Hendrik Delaruelle van De Broeders van Liefde beaamt dat. In het Zuid-Afrikaanse Klerksdorp steunt de organisatie het Triest Training Centre, een opleidingscentrum voor personen met een lichte verstandelijke handicap. ‘Je mag de sociale context niet uit het oog verliezen.
Mensen met een handicap worden in Zuid-Afrika niet beter behandeld, en al zeker niet in minder gegoede middens. Daar zijn ze vaak een last voor het gezin. Tenzij ze een uitkering die overigens zeer laag is krijgen, brengen ze geen geld in het laatje. Wat ontbreekt is een preventief communicatiebeleid, dat erop gericht is om de beeldvorming over mensen met een handicap in de correcte richting te sturen.’ Of België het wat dat betreft beter doet, is zeer de vraag. (td)

Citaat

Een bedrijf dwingen om mensen met een handicap een plek te geven, werkt niet. Je moet mensen niet aannemen omdat ze zielig zijn, maar om wat ze daadwerkelijk kunnen. Dat daagt beiden - werkgever en werknemer - uit.
Wim Altema, directeur van Start Kans, uitzendbureau voor mensen met een handicap.