11 september, een jaar later

Heel even stokte de economie. George Bush jr. verdeelde de wereld in twee kampen: de goeden en de slechten. Overal ter wereld kwamen moslims in een slecht daglicht te staan. Ook in ons land zijn racisme en discriminatie na 11 september flink toegenomen. Saddie Choua heeft een flinke scheut Marokkaans bloed in de aderen en wordt zelf regelmatig met dat racisme geconfronteerd. Bovendien heeft ze nogal wat contacten met en in de migrantengemeenschap. Ze geeft ons bijgevolg graag haar kijk op het probleem.

Op 1 en 2 februari 2002 organiseerde ‘School Zonder Racisme’ een Europees Colloquium‘Naar een succesvol non-discriminatiebeleid voor het onderwijs: een Europese visie op gelijke kansen voor alle jongeren’. Daar werd het volgende verhaal genoteerd: In een zesde klas van een lagere school, kort na 11 september, schreven een Pakistaans en twee Marokkaanse meisjes op het bord: ‘Ik feliciteer Osama Bin Laden!’ De leerkracht was totaal gechoqueerd en heeft er niet van geslapen. Hij vond dat hij slecht had gereageerd en wist niet wat ermee aan te vangen. Iemand van een onderwijsvakbond antwoordde hierop dat deze zin voor die meisjes ongetwijfeld een betekenis heeft, maar dat wij hem niet begrijpen. Er is een enorm tekort aan culturele vaardigheden en inzicht in discriminatie.

Boemerang
Omdat iemand begrip opbrengt voor de aanslagen of probeert te vatten waarom ze zijn gebeurd, betekent dat nog niet noodzakelijk dat hij of zij zich aansluit bij de terroristen; maar toch choqueert het vaak autochtone burgers. Laat het duidelijk zijn: de meeste moslims hebben geen sympathie voor Osama Bin Laden. De Verenigde Staten zijn een wereldmacht. Zowel economisch als op politiek en militair vlak domineren ze de wereld. Dit heeft een boemerangeffect. Een groot deel van de wereldbevolking keurt het buitenlands beleid van de VS af. Waarom werkt Amerika met twee maten en twee gewichten? Waarom wordt Irak constant op het matje geroepen en kan Israël ongestoord zijn gang gaan? Veel moslims stellen zich deze vragen, maar daarom zijn het nog geen fundamentalisten of terroristen.

Fundamentalisme
Volgens Christophe Callewaert van School Zonder Racisme is de groep jongeren die voor het fundamentalisme kiest, te verwaarlozen. Velen steunen wel het verzet en de actie tegen onrechtvaardigheden. De meeste mensen weten niet goed wat fundamentalisme is. Is het een politieke ideologie of betekent het dat je de fundamenten van de religie, de teksten, correct wil volgen? School Zonder Racisme merkt wel dat sommige leerkrachten al snel denken dat een leerlinge met een hoofddoek een fundamentaliste is. Wordt er op scholen les gegeven over de aanvallen in de Verenigde Staten? Hoe moet een leraar het woord terrorisme uitleggen? Doorheen de geschiedenis is het woord gebruikt zonder er een definitie aan te geven, te pas en te onpas naargelang van de politieke bedoelingen. Iedereen die de maatschappij in vraag stelt of een ‘hinder’ is voor de samenleving, is een ‘terrorist’. Maar wie het voor zijn eigen doelen kan gebruiken, noemt zich een vrijheidsstrijder.

Gepolariseerd wereldbeeld
Het wereldbeeld na 11 september lijkt gepolariseerd in goed en kwaad. “If you’re not with us, you’re with the terrorists”, zei Bush kort na de aanslagen. En de media helpen dapper mee om dit beeld te bevestigen. De islam en migranten worden geassocieerd met terrorisme, verschillen tussen autochtonen en allochtonen krijgen meer aandacht. Blijkbaar is er geen ruimte meer voor nuance. Heel de moslimgemeenschap wordt als één pot nat beschouwd.
De arrogantie van vele mediamensen is verbazingwekkend. Sommige journalisten lijken niets liever te doen dan de islam aan te vallen. Intellectuelen en politici mogen ongestraft uitlatingen doen over de islam en de Arabische cultuur. Onjuiste berichtgeving en ongenuanceerde en opruiende uitspraken zijn schering en inslag. Zulke voorstellingen werken een stigmatisering in de hand en verscherpen de vooroordelen die bij sommige mensen leven. Meer nog: het is koren op de molen van extreem rechts.
Christophe Callewaert: “Extreem rechts profiteert ervan omdat het nu alles kan zeggen wat het wil. Maar nog belangrijker is dat vooral het beleid van de regering dezelfde lijn volgt. Wat vroeger niet mocht worden gezegd, mag dat nu wel. Je kunt als het ware spreken van unashamed racism.” Dankzij 11 september passeert het vlotter, kunnen journalisten woorden als ‘kutmarokkaantje’ in de mond nemen. En dat terwijl de media voor een groot deel bepalen wat mensen denken!

Katalysator
Dit klimaat bestond natuurlijk al vóór 11 september, net zoals er vóór de aanslagen ook al een toename waar te nemen was van racisme, discriminatie, extreem rechts en haat tegenover moslims. 11 september is dus veeleer een katalysator geweest. De maskers zijn afgeworpen. Het verspreiden van racistische ideeën wordt als vanzelf-sprekend beschouwd. Racisme is een mening geworden.
Niet alleen vele media, sommige intellectuelen en de zogenaamde marginalen van extreem rechts stappen mee in dit discours. Ook de ‘traditionele’ politici wakkeren de vermeende tegenstelling tussen de islam en het Westen aan. Alhoewel onze ministers vlak na 11 september bedreigingen tegen moslims afwezen, verstrengen de regels inzake migratie en zijn veiligheid en allochtonen programmapunten van alle traditionele politieke partijen geworden.

Verdachte landen
Volgens Marianne Nimmegeers van Objectief v.z.w. schreef de directie van de Dienst Vreemdelingenzaken al in november 2001 een brief aan de parketten en de Dienst Naturalisaties om te laten weten dat er tengevolge van de internationale gebeurtenissen was beslist bepaalde dossiers zeer grondig te bestuderen. Er zou ook een bijkomend onderzoek komen in samenwerking met de Dienst Veiligheid van de staat en de gemeenten. In de brief stond alvast een opsomming van twintig ‘verdachte’ landen zoals Afghanistan, Algerije, Bosnië, Egypte, Iran, Irak, Jordanië, Libanon, Libië, het Palestijnse grondgebied … Wie Belg wil worden, maar afkomstig is uit één van deze landen, krijgt het extra moeilijk. De Commissie Naturalisaties heeft intussen al stapels dossiers voor aanvullend advies teruggestuurd naar de Dienst Vreemdelingenzaken.
Marianne Nimmegeers haalt het voorbeeld aan van een 40-jarige Irakees die het slachtoffer is van deze extra controle. Deze erkende politiek vluchteling woont sinds 1996 in België en diende in 1999 een eerste naturalisatieaanvraag in. Die werd geweigerd omwille van onvoldoende integratie. Hij waagde een tweede poging in februari 2001 en kreeg eind november bevestiging van de Dienst Naturalisaties dat alle adviezen voor zijn dossier binnen waren. De aanvraag moest alleen nog in een van de volgende vergaderingen aan bod komen. Eind april, 14 maanden na zijn aanvraag, was zijn dossier behandeld. Er waren echter extra onderzoeken gevraagd! Bij navraag bleek de beruchte lijst daar inderdaad de oorzaak van te zijn.

Mensenrechten in het gedrang
Frappant is dus dat alle moslims of Arabieren gelijkgesteld worden met fundamentalisten, integristen of terroristen. Alles wordt op een hoop gegooid. Op die manier komen de rechten van de mens in het gedrang. 11 september wordt gebruikt om de rechten van gewone mensen te beknotten. Dat kan o.m. gaan over de vrijheid van meningsuiting en het recht om te betogen.
Zohra Othman is een advocate van Marokkaanse origine. Ze werkt in een advocatenkantoor in Antwerpen en is voormalig voorzitster van de Antwerpse Migrantenraad. Zij zegt dat er geen onderscheid wordt gemaakt tussen mensen die zich inzetten voor een rechtvaardige strijd en echte terroristen. Elke pro-Palestijnse stem wordt in de kiem gesmoord. Na een pro-Palestijnse betoging op 3 april werd een nieuwe betoging aangevraagd. Maar de burgemeester verbood die manifestatie omdat de vorige betoging een klein beetje uit de hand was gelopen. Het ging zelfs nog een stap verder: er kwam een samenscholingsverbod. Groepjes migranten werden preventief opgepakt. Toen een nieuwe aanvraag werd ingediend, gaf de rechter uiteindelijk toch de toelating. Maar achter de rug voerde de gemeente allerlei manoeuvres uit om de bevolking te intimideren. Op straat werden brieven uitgedeeld met de raad thuis te blijven en ramen en deuren te sluiten. De joden kregen deze informatie rechtstreeks in de bus en aan Marokkaanse vaders liet men verstaan dat zij zouden moeten opdraaien voor eventueel gemaakte schade indien hun kinderen deelnamen aan de betoging.
Zohra Othman: “Tijdens een boycotactie van Israëlische producten aan een Delhaize in Antwerpen werden 4 actievoerders opgepakt omdat ze de openbare orde zouden verstoren. Ze werden een drietal uren vastgehouden. Hun misdaad? Het uitdelen van folders (van onder andere 11.11.11) met een lijst van te boycotten Israëlische producten. De mensen zijn toch vrij om de folders al dan niet aan te nemen! Onmiddellijk stond er een nieuwe groep klaar om folders uit te delen. Belangrijk is dat we op onze rechten staan.”

Niet fatsoenlijk
Ook Christophe Callewaert heeft gelijkaardige ervaringen. “Sinds jaren weigeren scholen leerlingen op basis van huidskleur, nationaliteit of naam. In Mechelen was er een grote groep jongeren die halverwege september 2001 nog altijd geen school had gevonden – ze kregen overal de deur gewezen. Het Pricma, het Mechelse integratiecentrum, had de ouders gemobiliseerd om eind september een protestactie te organiseren voor het ministerie van Onderwijs. Uiteindelijk is heel de actie afgeblazen omdat het in bepaalde middens niet opportuun leek met een grote groep migranten op straat te komen in de periode na 11 september. Dat is toch onvoorstelbaar!
Eveneens in september was er een betoging aangevraagd tegen de oorlog in Palestina. De burgemeester van Brussel vond echter dat het niet fatsoenlijk was een betoging te organiseren in de nasleep van 11 september. Alweer was met migranten op straat komen niet ‘fatsoenlijk’.”
Zulke onheuse behandelingen verstoren het samenlevingsproces tussen autochtonen en allochtonen. Terwijl er zowel bij Belgen als bij migranten een angstpsychose wordt gecreëerd, neemt de migrantenhaat almaar toe en dat vertaalt zich in steeds luidere extreem rechtse stemmen. Het voorlopige hoogtepunt was dat Jean-Marie Le Pen met brio de tweede ronde van de Franse presidentsverkiezingen haalde …

Burgerschap
Christophe Callewaert: “Bij elke verkiezingszege van extreem rechts zegt de een of andere minister wel dat er dringend iets moet worden gedaan aan burgerschap en lessen antiracisme. Zo kondigde minister Flahaut na de overwinning van Le Pen in Frankrijk aan dat er lessen burgerschap zouden moeten komen in scholen. Maar meestal blijft dat bij een verklaring. We hebben daar nog nooit iets concreets van gezien.”
Tijdens het Europees colloquium van School Zonder Racisme over een non-discriminatiebeleid voor het onderwijs van februari 2002 bleek dat er in Europa op dat vlak bijna niks gebeurt. De lerarenopleidingen besteden nauwelijks aandacht aan de culturele vaardigheden van toekomstige leraars. Meest-al wordt daar slechts een namiddag of hooguit een dag voor uitgetrokken. Voorgesteld werd de culturele vaardigheden tot een pijler in de lerarenopleiding op te maken. Christophe Callewaert is zelf al workshops gaan geven in dat verband en merkte dat er nood is aan meer. Ook op de scholen zelf wordt er weinig aandacht besteed aan racisme. Anne Morelli, hoogleraar geschiedenis aan de ULB, zei tijdens het colloquium dat antiracisme nog al te vaak wordt beperkt tot het nuttigen van een interculturele maaltijd of het uitnodigen van een dansgroepje. En dan denkt de school dat ze iets tegen het racisme heeft gedaan.

Geschiedenis van de migratie
Christophe Callewaert: “We merken dat de maatschappelijke vragen aan de leraars almaar groter worden: antiracisme, seksuele opvoeding … De leerkrachten moeten deze vragen opvangen, maar ze hebben minder tijd om er iets goeds van te maken. Velen van hen zijn op zoek naar kant-en-klare werkmodellen. School Zonder Racisme probeert dit op te lossen door uitwisseling van materiaal. We hebben ook een netwerk van leerkrachten opgezet. Alles staat nog in de kinderschoenen, maar het is wel in volle uitbouw.”
Anne Morelli pleit ervoor ‘de geschiedenis van de migratie’ verplicht te laten opnemen in het lessenpakket en niet, zoals nu, te laten afhangen van de goodwill van leerkrachten. “Wiskunde wordt toch ook niet gegeven op basis van goede bedoelingen!”
Toch zijn er ook positieve geluiden te horen na de aanvallen van 11 september in de Verenigde Staten. Christophe Callewaert: “11 september was ook wel een toegangspoort om over de islam en over racisme te spreken. De leerlingen waren nieuwsgierig en ook de directie stond open voor discussie. We proberen bewegingen in de school op te richten die actief zijn op het vlak van antiracisme. Op deze manier werken jongeren en leerkrachten samen aan een échte school zonder racisme.”
België en Europa zullen het gewoon moeten worden dat de islam aanwezig is in het Westen en er ook zal blijven. In plaats van een hetze te ontketenen tegen moslims, zouden deze burgers een stem moeten krijgen die mee de stempel drukt op de Belgische samenleving.


Saddie Choua

Objectief Beweging voor gelijke rechten
Cellebroersstraat 35, 1000 Brussel,
02 512 67 27, objectief@belgacom.net

School Zonder Racisme kent het gelijknamige label toe aan elke school waar minstens 60% van de schoolbevolking de Oproep voor een School Zonder Racisme goedkeurt. Op dit moment zijn er zo ongeveer 200 scholen.
School Zonder Racisme, Cellebroersstraat 37, 1000 Brussel - 02 511 16 36, www.schoolzonderracisme.be