Uitgesloten? Opgesloten!

We leven in een repressieve veiligheidsstaat, zegt de Franse socioloog Loïc Wacquant. Die veiligheidsstaat is in de jaren negentig in de plaats gekomen van de sociale verzorgingsstaat, die in de jaren tachtig systematisch werd afgebouwd. Veiligheid is de nieuwe taak die de staat op zich neemt ter versterking van het neoliberale kapitalisme en ten nadele van de georganiseerde sociale bewegingen. De politiek-economische keuzen van liberalisering gaan wereldwijd gepaard met harde repressie tegenover al wie kritische vragen stelt bij dit model of als restafval achterblijft. Straatkinderen, drugssmokkelaars of illegalen zijn een makkelijke prooi voor de georganiseerde repressie.

De overbevolking in de gevangenissen heeft niet op de eerste plaats te maken met een stijging van de criminaliteit. Het fenomeen stelt eerder vragen bij het soort samenleving waarin we terechtgekomen zijn. Een samenleving, gedreven door de winsthonger van de economische globalisering. Een verbrokkelde en gedesintegreerde samenleving, waarin vroegere zekerheden zijn weggevallen en sociale banden zijn verbroken. ‘Delinquentie’, zo stelt criminologe Anouk Depuydt vanuit een meer persoonsgericht onderzoek, ‘komt voort uit het ontbreken van een inhoudelijke band tussen mensen.’ Preventieve acties zijn dan ook pas echt duurzaam wanneer er aan het herstellen van die band gewerkt wordt. ‘Misschien is religie, in de oorspronkelijke betekenis van opnieuw verbinden, wel het antwoord op delinquentie’, oppert Depuydt.

Het herstellen van het maatschappelijke weefsel als antwoord op het verbreken van de band. Vanuit die visie vertrekt ook de aanpak van het herstelrecht, waarbij de dader, het slachtoffer en de bredere samenleving samen zoeken naar een oplossng van het probleem. Het idee is afkomstig van modellen van inheems gewoonterecht en wordt uitgewerkt op basis van experimenten in Nieuw-Zeeland, Australië en Canada. Wereldwijd polste naar het functioneren van het inheemse gewoonterecht in Mexico en ging zien hoe herstelrecht vandaag functioneert in Nieuw-Zeeland.